مسيوليت مدني ناشي از تصرف غيرمجاز در حقوق ايران (قاعده ي ضمان يد)

اسلام به منظور حقوق و مالكيت اشخاص قاعده‏ي «ضمان يد» را وضع كرده است و مسيوليت ناشي از تصرف غير مجاز را برسميت شناخته است. ولي مفهوم‏، مدلول، مصاديق و كاربرد اين قاعده چنان كه بايد و شايد مورد مطالعه و تحقيق قرار نگرفته است و نسبت به سوالات متعدد، پاسخ روشني داده نشده است. اين مقاله براي اولين بار در فقه و حقوق ايران به تحليل مفاد قاعده و پاسخ به برخي از اين سوالات مي‏پردازد و نسبت قاعده‏ي مسيوليت مدني ناشي از تصرف غير مجاز (ضمان يد) را با قواعد ديگر نظير «يد اماني، لاضرر، اقدام، اقرار، من له الغنم، تسبيب، اتلاف، تلف مبيع قبل از قبض، تلف در زمان خيار، امور حسبيه، احسان، حق حبس، سلطنت، شروط، صحت، مايضمّن و ...» ارزيابي مي‏نمايد و از اين طريق با روشي اجتهادي حدود كاربرد قاعده در فقه اهل بيت‏(ع) را نشان مي‏دهد. اين كار حقوقدان ايراني را توانا مي‏سازد تا در موارد سكوت، اجمال يا تعارض قوانين، آرا و نظريات مشورتي، راه عدالت را از طريق روش شناسي اجتهادي بيابد.