نقش قابل پيش‌بيني بودن خسارت در مسوليت مدني قراردادي و قهري

Résumé Rôle de la Prévisibilité de dommage dans la responsabilité contractuelle et délictuelle

اصل جبران كامل خسارت در عين اين كه از اصول مسلم حقوق مسوليت مدني معاصر است، به و اسطه ملاحظات مربوط به عدالت و انصاف و مصالح عملي اقتصادي – اجتماعي مواجه با برخي استثنايات مهم قانوني و قراردادي شده است كه از آن ميان، اصل «لزوم قابل پيش‌بيني بودن خسارت در دو حوزه قراردادي و قهري»، يكي از ابزارهاي حقوقي نسبتاً جديد براي تعديل و تحديد اصل فوق به شمار مي‌رود كه هنوز محل بحث و مناقشه بوده و جايگاه‌ آن به ويژه در نظام حقوقي ايران علي ‏رغم برخي پژوهش‌هاي عميق اما اندك موجود، هم چنان نيازمند بررسي و مطالعه به نظر مي‌رسد. در اين نوشتار سعي شده است ضمن تشريح و تبيين مفهوم خسارت قابل پيش‌بيني و معيارها و ضوابط تشخيص آن، مباني اصل لزوم قابل پيش‌بيني بودن خسارت در تحقق مسوليت مدني در دو حوزه قراردادي و قهري، با رويكردي تطبيقي، تاريخي و انتقادي؛ مورد نقد و بررسي قرار گيرد و در نهايت به اين نتيجه منتهي شده است كه رابطه عليت (سببّيت) عرفي به عنوان يكي از اركان عقلي مسوليت مدني، محكم‌ترين و قانع كننده‌ترين مبناي اصل مزبور است و براساس همين مبنا است كه مي‌توان به وجود اين اصل به عنوان يكي از شرايط مسوليت مدني در هر دو حوزه قراردادي و قهري در نظام حقوقي ايران نظر داد.با اين همه اين شرط، مربوط به نظم عمومي و اخلاق حسنه و از قواعد آمره نيست و علاوه بر استثنايات قانوني، مي‌تواند به و اسطه توافق طرفين قرارداد، منتفي گردد كه در اين صورت، تعهد به جبران خسارت غيرقابل پيش‌بيني، نه از باب مسوليت مدني بلكه نوعي تضمين به شمار خواهد آمد.

Le principe de réparation totale des dommages – intérêts malgré ?être le postulat de droit contemporain de la responsabilité civile, s,est heurté aux exceptions légales et contractuelles à cause des considérations relatives à la justice et ?équité et les exigences socio – économiques entre lesquelles le principe de la prévisibilité des dommages dans le domaine contractuel et délictuel est un des instruments juridiques efficaces pour moderer les conséquences du susdit principe. Mais la prévisibilité des dommages est encore controversable et ?objet des discusions considérables, sûrtout dans le systèm juridique iranien. Donc la notion de dommage prévisible, ses critéres et les fondements théoriques de principe de la prévisibilité des dommages dans le domaine contractuel et extra – contractuel seront ?objet de cette étude dans une approche historique, comparative et critique.