نقش دين در روابط سياسي - نظامي خانات قيچاق و ايلخانان

Faculty Member, Department of Social History, Encyclopaedia Islamica Foundation, Tehran, Iran

خانات قپچاق و ايلخانان، دو حكومت مغولي بودند كه اولي از تقسيم ماترك چنگيز خان و دومي از ادامه توسعه طلبي هاي مغولان به رهبري هلاكو در غرب به وجود آمد. خانات قپچاق كه قبل از استقرار ايلخانان در ايران داراي نفوذ سياسي بود قدرت‌يابي اين حكومت را در جنوب قلمرو خود به ضرر حاكميت و سياست هاي ارضي شان دانسته و درپي بهانه هاي مختلف سياسي، نظامي و مذهبي به اولين جنگ درون خانداني مغولان با ايلخانان مبادرت نمود. در اين ميان، يكي از موضوعاتي كه دستاويز اين نخستين برخورد ميان حكومت هاي مغولي قرار گرفت اختلاف هاي ديني بركاي مسلمان و هلاكوي بودايي و نتايج حاصل از اين اختلاف ها در روابط سياسي و نظامي دو دولت بود. با اين‌كه اختلافات دو دولت از مسايل ديگري نيز ناشي مي شد، اما رد پاي دين در دوره هاي مختلف تا پايان عمر دو حكومت، به اشكال گوناگون و با قوت و ضعف در روابط آنان ديده مي شد. اين امر باعث شد تا خان هاي قپچاق قبل از مسلمان شدن ايلخانان بكوشند تا با اعلام جانبداري از اسلام و مسلمانان، علاوه بر كسب حمايت معنوي مسلمانان از دين و اشتراك هاي مذهبي خود با مماليك، براي اتحاد مستحكم تر با اين دولت در دشمني با ايلخانان سود برند. با رسمي شدن اسلام در قلمرو ايلخانان، خان هاي قپچاق سعي كردند تا با در پيش گرفتن خط مشي ها و سياست هاي ديگري، همچنان از دين و مسايل مربوط به آن در پيشبرد اهداف خود در برابر ايلخانان و نيز حفظ مناسبات با مماليك سود برند و با اين‌كه عوامل سياسي- نظامي، نقش مهمي در ايجاد و تداوم تنش در ميان دو دولت داشت، دين نيز تا پايان عمر دو حكومت به ابزاري براي پيشبرد اهداف آنان تبديل شد و در نهايت در كنار ساير عوامل، نقش مهمي در تحقق اهداف خانات قپچاق در قلمرو ايلخانان داشت.

Saleh Pargari Associate Professor, Department of History, University of Kharazmi (Tarbiat Moallem University of Tehran),Karaj, Iran Maryam Muhammadi PhD Candidate, Department of History, University of Kharazmi (Tarbiat Moallem University of Tehran),Karaj, Iran |ip´aI Kings and Ilkhanid, were two divisions of Mongols that the latter was established and expanded to the west by Hulagu and |ip´aI Khanat were the possessors of Chengiz legacy. Because of political rivalry, they went through a war which was the first within Mongol dynasty. One of the motives for this conflict was the religious differences between Berka, as a Muslim and Holagu, as a Buddist and so it had a great impact on the political and military ties between two governments..This led to the conversion of |ip´aI Kings to Islam for attracting Muslim support and obtaining the religious ties with the Mamluk as the enemy of Ilkhanid. After the conversion of Ilkhanid to Islam, |ip´aI changed their policy but the religious dispute was continued to the end of their period. This article aims to consider the role of religion in the conflicts between these two governments. Keywords: |ip´aI Kings, Ilkhanid, Mamluks, IlkhanEd and the |ip´aI Kings Relations