ارتباط شكل‌هاي شيميايي مس با پاسخ‌هاي گندم ((Triticum aestivum L. در خاك‌هاي آهكي تيمارشده با لجن فاضلاب

Relation between Cu Fractions and Wheat (Triticum aestivum L.) Indices in Some Calcareous Soils Treated and Untreated with Sewage Sludge

مطالعه شكل‌هاي مس در خاك امكان تعيين شكل يا شكل‌هاي قابل استفاده و متحرك اين عنصر را مي‌دهد. هدف اين پژوهش بررسي شكل‌هاي قابل استفاده مس در خاك‌هاي آهكي تيمارشده و تيمارنشده با لجن فاضلاب مي‌باشد. براي تيمار خاك‌ها 10 گرم لجن فاضلاب به هر كيلوگرم خاك اضافه شد. پس از خواباندن خاك‌هاي تيمارشده و تيمارنشده با لجن فاضلاب به مدت يك ماه، شكل‌هاي تبادلي، متصل به كربنات‌ها، متصل به اكسيدهاي آهن و منگنز، متصل به ماده‌آلي و تتمه عنصر مس تعيين شد. گياه گندم در اين خاك‌ها كشت و پس از 8 هفته گياهان برداشت و عملكرد، غلظت و جذب مس در آن تعيين شدند. سپس بر اساس ضريب همبستگي بين پاسخ‌هاي گياه و شكل‌هاي مس، شكل‌هاي قابل استفاده گندم تعيين شدند. نتايج نشان داد كه كاربرد لجن فاضلاب سبب افزايش همه شكل‌هاي مس و پاسخ‌هاي گندم شد. نتايج كشت گلداني نشان داد كه در خاك‌هاي شاهد، بين شاخص غلظت مس در گندم و شكل‌هاي تبادلي (*66/0 r=)، متصل به اكسيدهاي آهن و منگنز (*75/0 r=) و شكل تتمه (*75/0 r=) همبستگي معني‌داري وجود داشت. به علاوه در خاك‌ها تيمارنشده جذب مس با شكل تتمه همبستگي معني‌داري (*64/0 r=) داشت. همچنين نتايج نشان داد كه در خاك‌هاي تيمارشده با لجن فاضلاب غلظت مس در گندم با شكل‌هاي تبادلي (**89/0r=) و متصل به اكسيدهاي آهن و منگنز (*65/0 r=) همبستگي معني‌داري داشت. بنابراين در خاك‌هاي شاهد شكل‌هاي تبادلي، متصل به اكسيدهاي آهن و منگنز و تتمه و در خاك‌هاي تيمارشده با لجن فاضلاب شكل‌هاي تبادلي و متصل به اكسيدهاي آهن و منگنز مي‌توانند به‌عنوان شكل‌هاي داراي قابليت استفاده گياه گندم به ‌كار روند.

Study of the distribution of Cu in the soil allows investigating its mobility and bioavailability. In this research, available fractions of Cu in some calcareous soils treated and untreated with sewage sludge were investigated. After incubation of the soils for 1 month, different forms of Cu including exchangeable Cu and the forms/ fractions associated with carbonates, organic matter, Fe and Mn oxides and residual Cu were determined and wheat was planted in these soils. After 8 weeks, plants were harvested and Cu concentration, Cu uptake, and yield indices were determined. Available fractions of wheat were determined using correlation coefficient between plant responses and Cu fractions. Results showed that all Cu fractions and plant indices were increased by usage sewage sludge. Results of pot experiment indicated significant correlation between Cu concentration in wheat with exchangeable (r=0.66*), Cu associated with Fe and Mn oxides (r=0.75*), and residual (r=0.75*) in untreated soils. Moreover, significant correlations were found between Cu uptake with residual fraction (r=0.64*) in untreated soils. Also Results showed that Cu concentration in wheat was significantly correlated with exchangeable (r=0.89*), Cu associated with Fe and Mn oxides (r=0.65*). Therefore exchangeable Cu and the forms associated with Fe and Mn oxides and residual fractions in untreated soils, and exchangeable Cu and the forms associated with Fe and Mn oxides fractions in the soils treated with sewage sludge, could be considered as available fractions for wheat.