بررسي و توسعه مدل‌هاي برآورد تلفات انتقال در رودخانه‌هاي منتخب استان خراسان رضوي

Investigating and Developing Transmission Losses Models for Selected Rivers of Razavi Khorasan Province

بخشي از آب رودخانه‌ها در حين حركت به بستر رودخانه نفوذ مي‌نمايد. ميزان آب نفوذ يافته به بستر، به ويژگي‌هاي مختلف رودخانه بستگي دارد. همواره اين سوال مطرح بوده كه از ميزان آب در حال جريان در يك رودخانه، چه مقدار آن به بستر رودخانه نفوذ كرده و در صورت فراهم بودن ساير شرايط، آبهاي زيرزميني را تغذيه مي‌كند؟ در اين ارتباط تعدادي از رودخانه‌هاي بخش جنوبي حوضه آبريز كشف رود شامل فريزي، زشك (شانديز) و گلستان، واقع در شمال ارتفاعات بينالود، انتخاب شده و با اندازه‌گيري مستقيم جريان در دبي‌هاي مختلف با دستگاه سرعت‌سنج (مولينه) در طول بهار سالهاي 88، 89 و 90، در ابتدا و انتهاي بازه‌اي از رودخانه، واقع در ابتداي مخروط‌افكنه پايين دست حوضه آبريز هر رودخانه، ميزان نفوذ آب به بستر رودخانه‌ها با استفاده از تفاضل مقادير دبي در ابتدا و انتهاي بازه، محاسبه گرديد. با برداشت پروفيل طولي و مقاطع عرضي و اجراي مدل Hec-Ras، مقادير سطح نشت و محيط خيس‌شده در هر يك از بازه‌ها تعيين گرديد. رابطه نمايي معني‌داري بين مقادير درصد نفوذ و متغيرهاي دبي در ابتداي بازه و متوسط محيط خيس‌شده بازه در هر كيلومتر طول بستر براي رودخانه‌هاي تحت بررسي بدست آمد. نتايج نشان داد با افزايش دبي، ميزان درصد نفوذ در هر كيلومتر طول بستر كاهش مي‌يابد. هم‌چنين ميزان شدت نفوذپذيري از غرب به شرق به‌ترتيب در رودخانه فريزي بيشترين و در رودخانه گلستان، كمترين مقدار است. با توجه به مقادير نفوذ بدست آمده براي هر كيلومتر بستر، توسعه مدلي نمايي و مستقل از محيط خيس شده بستر، به فرم براي برآورد ميزان دبي كاهش يافته در هر نقطه از مسير هريك از رودخانه‌هاي يادشده، از نتايج ديگر اين تحقيق است.

Part of water flowing downstream in rivers, infiltrates into the bed river. Infiltrated water depends on morphologic and hydraulic characteristic of the rivers. Planners and managers want to know the amount of water infiltrates into the bed and consequently recharges ground water. In this study three rivers of Kashaf rud river basin, namely Ferizi, shandiz (Zoshk) and Golestan, were selected and their discharges were measured during period of 2009-2011 at the beginning and the end of a selected reach in each of the mentioned rivers by a current meter. Then transmission losses (TL) of the reaches were computed by subtracting the measured discharges. By surveying longitudinal profile and cross sections of the reaches and running the Hec-Ras model, wetted perimeter was determined for every discharge measurement for three selected reaches. Analysis of data showed that there is a significant exponential relationship between TL and the measured discharge at the beginning of the reach and wetted perimeter for one kilometer of the reach. The results showed that the percentage of TL decreases with increasing of the discharge in each river. As well as TL rate decreases from west to east; on the other hands in Ferizi river is the most and in Golestsn river is least. Developing an exponential model which is independent of the wetted perimeter, is one of the other results of the research.