تغيير در قابليت استفاده و اجزا مس در ريزوسفر گندم ((Triticum aestivum L. در تعدادي از خاك‌هاي آهكي

Change in Bioavailability and Fractions of Copper in the Rhizosphere of Wheat (Triticum aestivum L.) in Some Calcareous Soils

ريزوسفر ناحيه‌اي كوچك با ويژگي‌هاي شيميايي، بيولوژيكي و فيزيكي متفاوت از توده خاك است. اين تحقيق با هدف بررسي اثر ريزوسفر گندم بر قابليت استفاده و جز ‌بندي مس با استفاده از ريزوباكس در شرايط گلخانه‌اي انجام شد. تعداد 3 بذر گندم در هر ريزوباكس كاشته شد. پس از 8 هفته گياهان برداشت و خاك‌هاي ريزوسفري و توده جدا شدند. كربن آلي خاك، كربن آلي محلول، كربن بيوماس ميكروبي، مس قابل استفاده (با استفاده از 7 روش عصاره‌گيري شيميايي) و جز ‌بندي مس در خاك‌هاي ريزوسفري و توده تعيين شدند. نتايج نشان داد كه كربن آلي خاك، كربن آلي محلول و كربن بيوماس ميكروبي در خاك‌هاي ريزوسفري افزايش معني‌داري (01/0p < ) داشتند. مقدار مس عصاره‌گيري شده با استفاده از عصاره‌گيرهاي شيميايي در خاك‌هاي ريزوسفري كمتر از خاك‌هاي توده بود. در خاك‌هاي ريزوسفري مس تبادلي، مس پيوندشده با كربنات‌ها و مس پيوندشده با اكسيدهاي آهن و منگنز كاهش يافته و مس پيوندشده با ماده آلي و جز باقيمانده افزايش يافته بودند. مس پيوندشده با اكسيدهاي آهن و منگنز و مس باقيمانده در خاك‌هاي ريزوسفري و توده با مس عصاره‌گيري شده با روش‌هاي DTPA-TEA، AB-DTPA و مهليچ 3 همبستگي معني‌داري (05/0p < ) داشتند. همبستگي بين شاخص غلظت و مس عصاره‌گيري شده با روش‌هاي AB-DTPA و مهليچ 3 در خاك‌هاي ريزوسفري و توده معني‌دار (05/0p < ) بود. همچنين شاخص جذب با مس عصاره‌گيري شده با كلريد كلسيم 01/0 مولار در خاك‌هاي ريزوسفري و توده همبستگي معني‌داري (05/0p < ) داشت. نتايج نشان داد كه شاخص‌هاي غلظت و جذب با مس پيوندشده با اكسيدهاي آهن و منگنز و مس باقيمانده در خاك‌هاي ريزوسفري و توده همبستگي معني‌داري (05/0p < ) داشتند. ضريب همبستگي بين شاخص‌هاي گندم و مس عصاره‌گيري شده با استفاده از روش‌هاي شيميايي و اجزا مس در خاك‌هاي ريزوسفري بيشتر از خاك‌هاي توده بود.

Rhizosphere is a small zone and has quite different chemical, physical and biological properties from bulk soil. This research was conducted to investigate the availability and fractionation of copper in the wheat rhizosphere and bulk soils by using rhizobox at greenhouse conditions. Three seeds of wheat were plant in the rhizobox. After 8 weeks, plants were harvested and rhizosphere and bulk soils were separated. Total organic carbon (TOC), dissolved organic carbon (DOC), microbial biomass carbon (MBC) and available Cu (by using 7 chemical procedures) and Cu-fractions were determined in the rhizosphere and bulk soils. The results indicated that TOC, DOC and MBC in the rhizosphere were increased significantly (p < 0.01). Cu extracted using several chemical extractants in the rhizosphere were significantly (p < 0.05) lower than in the bulk soils. In the rhizosphere soils exchangeable Cu, Cu associated with carbonates and Cu associated with manganese-iron oxides were decreased and Cu associated with organic matter and residual Cu were increased. Moreover, results indicated that correlation between Cu associated with iron-manganese oxides and residual fraction with extracted Cu using DTPA-TEA, AB-DTPA and Mehlich 3 with were significant (p < 0.05) in the rhizosphere and bulk soils. Correlation between concentration index and extracted Cu using AB-DTPA and Mehlich 3 were significantly (p < 0.05) in the rhizosphere and bulk soils. In addition, correlation between uptake index and extracted Cu using 0.01 M CaCl2 was significantly (p < 0.05) in the rhizosphere and bulk soils. The result showed that significant correlation (p < 0.05) between concentration and uptake indices and Cu associated with iron-manganese and residual fractions in the wheat rhizosphere and bulk soils were found. Result revealed that coefficients in the rhizosphere soils were higher than in the bulk soils.