اثر تغييرات اقليمي ‌و محيطي بر توليد چوب درختان راش و بلندمازو در جنگلهاي منطقه خزر

Climate and environmental impacts on beech and oak wood production in the Hyrcanian forests

رويش درختان از جمله راش از شرايط اقليمي ‌و محيطي تاثير مي‌پذيرد، گونه راش (Fagus orientalis) در جنگلهاي شمال ايران گسترش دارد. در شيب شمالي البرز و در منتهي‌اليه شرقي جنگلهاي خزري دارمرز در قسمت بالايي به جنگلهاي اوري (Quercus macranthera) مي‌رسد. به‌رغم اينكه گونه‌هاي راش و بلند‌مازو (Quercus castaneifolia) از نظر رويشگاهي و ترجيح عوامل محيطي با يكديگر تفاوتهايي دارند، اما چون تحت شرايط تقريباً يكسان حاكم بر منطقه قرار دارند، مي‌توانند در حوضه‌هاي مختلف مورد بررسي قرار گيرند. در اين تحقيق ارتفاع و حجم گونه‌هاي راش و بلند مازو در مراحل مختلف رشد به‌عنوان وضعيت توليد چوب آنها و واكنش آنها نسبت به ميزان بارش، دما، تبخير، طول و عرض جغرافيايي، ارتفاع از سطح دريا و نسبت سطح جنگل به سطح كل حوضه از آستارا تا گلستان مورد بررسي قرار گرفت. به‌منظور تشخيص همبستگي داده‌ها و تعيين همبستگي آماري آنها، مجموعه داده‌ها براساس تفكيك خوشه‌اي با بكارگيري نرم‌افزار آماري spss انجام گرديد. نتايج حاصل نشان ‌داد كه (متوسط) ارتفاع از سطح درياي عرصه جنگلي با افزايش (متوسط) طول جغرافيايي به‌طور معني‌دار افزايش مي‌يابد، در صورتي كه ميزان آن با افزايش عرض جغرافيايي كاهش ‌يافت. درمورد ميزان نسبت سطح جنگل به سطح كل حوضه، با افزايش طول و عرض جغرافيايي اين نسبت كاهش مي‌يابد. تمام حالات خوشه‌ها با گروه‌هاي مختلف (گروه يك داده‌ها شامل: حجم و ارتفاع راش، حجم و ارتفاع بلند مازو، ميزان بارش، سطح جنگل به سطح كل حوضه، و ميزان دما) داده‌ها نشان ‌داد كه توليد چوب و رويش درختان راش و بلندمازو در وهله اول تحت تاثير اوليّه بارش، نسبت سطح جنگل به سطح كل حوضه و دما مي‌باشد و بعد تحت تاثير طول جغرافيايي، عرض جغرافيايي و نهايتاً تبخير است. البّته ميزان معني‌دار بودن ارتباطات آماري داده‌ها مطابق با ارتباط آماري پيرسون در سطح 01/0 و 05/0 است.

Environmental and climatic conditions influence growth of the trees as well as beech (Fagus orientalis Lipsky), a species which is widely spread in the Hyrcanian forests in northern region of Iran. However, in the northern border of the forests, Oak (Quercus macranthera) dominates. Despite the variation in the growth and environmental preferences of beech and oak trees, but experiencing similar climatic and environmental impacts. Therefore, the response of the species could be evaluated simulteneously in various watershed districts. Height and standing volume of Fagus orientalis Lipsky and Quercus castaneifolia as wood producing criteria in response to changes in precipitation, temperature, evaporation, longitude, latitude, elevation and ratio of forest cover to total watershed areas across Hyrcanian forest from Astara to Golidaghi-Golestan was investigated. Results showed, mean forest cover elevation increase significantly with increase in longitude but decreased as latitude increases. The ratio of forest covers to total watershed district areas decreased with increasing longitude and latitude. K-means Cluster Analysis for all variables has been done in 2, 3, 4, and 5 cluster groups using SPSS statistical software to produce cluster dendrograms. In all cluster groups, forests category groups were; height and volume of beech, height and volume of oak, precipitation, the ratio of forest cover area to total areas of watershed districts and temperature, The outcome of this research showed that, beech and oak wood production and growth are primarily affected by the precipitation, the ratio of forest cover to total watershed areas and the temperature, and in the secondary level by longitude, latitude and evaporation. Pearson Correlation at the significance levels of 0.01 and 0.05 are presented.