رانتيريسم و تاثير آن بر رابطه دولت و احزاب

Rentes and Their Effects on the Relations between the Government and the Parties in Iran (1951-1978)

يكي از كاركردهاي احزاب سياسي تجميع و تاليف خواسته‌هاي مردم و انتقال آن خواسته‌ها به دستگاه سياسي و نمادهاي تصميم‌گيري است. همان‌طور كه موريس ‌دوورژه‌ مي‌گويد: احزاب چون ترجمان نيروهاي اجتماعي به شمار مي‌روند و خواسته‌هاي گروه، طبقه، و نيروي اجتماعي‌اي را كه از آن برآمده‌اند تامين مي‌كنند. اين هدف از طريق كسب و حفظ قدرت توسط احزاب معمولاً در نظام انتخاباتي تحقّق مي‌يابد. بررسي كاركرد احزاب در جامعه ايران، نشان‌دهنده آن است كه احزاب به ويژه از زمان كودتاي 28 مرداد تاكنون ناكارآمد بوده‌اند. استدلال اين مقاله آن است كه ماهيّت رانتير دولت در دهه چهل و پنجاه شمسي از جمله دلايل ناكارآمدي احزاب سياسي بوده است. دولت قبل از انقلاب، با توان اقتصادي حاصل از درآمدهاي رانتي توانسته بود به حمايت از مصرف‌گرايي و تامين نيازهاي اوّليه زندگي عامّه مردم بپردازد، و آنها را از گرايش به فعّاليت‌هاي سياسي در چارچوب احزاب و ديگر گروه‌ها براي پيگيري خواسته‌هايشان باز دارد؛ همچنين درآمدهاي مالياتي اين توان را به دولت مي‌داد كه با درآمدهاي رانتي، احزاب دولتيِ كاملاً وابسته‌اي را به وجود آورد و به كنترل و سركوب احزاب مخالف بپردازد.