مديريت تقاضا در منابع آب با تاكيد بر قيمت‌گذاري آن در بخش كشاورزي (بررسي تجارب كشورها)

Demand Management of Water Resources with Emphasis on Agricultural Water Pricing (The Study of Countries Experiences)

در سال‌هاي اخير كميابي و محدوديت دسترسي به آب در بخش كشاورزي، به‌عنوان بزرگ‌ترين بخش مصرف‌كننده آب در جهان، بيشتر آشكار گشته و از اين‌رو در اواخر قرن بيستم، بر لزوم مديريت اين منبع به‌عنوان كالايي اقتصادي، تاكيد شده و در مذاكرات بين‌المللي از جمله نشست ريو، مد‌نظر قرار گرفته است. با توجه به اهميت مديريت منابع آب، آشنايي با رويكردهاي مديريتي در اين زمينه مي‌تواند گام مهمي براي عملكرد موفق‌تر آن تلقي شود. هدف از مقاله حاضر، معرفي و بررسي تكنيك‌هاي مرسوم در قيمت‌گذاري آب كشاورزي و نيز بر‌شمردن فوايد ناشي از اجراي اين سياستگذاري به همراه تبيين تجارب كشورهاي مختلف جهان در اين زمينه است. ازاين‌رو در ابتدا مديريت تقاضاي منابع آب و ابزارهاي آن، معرفي و سپس، به تبيين برخي از رويكردهاي تجربي قيمت‌گذاري آب پرداخته مي‌شود. در ادامه ضمن بررسي تحقيقات مربوطه در ايران و ساير كشورها، آثار، فوايد احتمالي و ملزومات اجرايي اين سياستگذاري، جمع‌بندي گرديده است. بررسي تحقيقات انجام شده در‌زمينه قيمت‌گذاري آب كشاورزي نشان مي‌دهد كه هر‌چند قيمت‌گذاري درست آب، به‌عنوان يكي از اركان مهم در مديريت تقاضاي منابع آب مي‌تواند صرفه‌جويي‌هايي را در مصرف آب به دنبال داشته باشد ولي ميزان صرفه‌جويي و ساير پيامدهاي قيمت‌گذاري، تا حد زيادي به شرايط سازماني، اقتصادي و منطقه‌اي بستگي دارد كه رفتارهاي برخاسته از كشش‌پذيري يا كشش‌ناپذيري تقاضا را براي متقاضيان در پي خواهد داشت. از ميان شيوه‌هاي قيمت‌گذاري منابع آب، در ايران بيشتر از روش‌هاي قيمت‌گذاري تجربي (شيوه‌هاي غيرحجمي) استفاده مي‌شود. همچنين بررسي تحقيقات مختلف نشان مي‌دهد كه در‌زمينه قيمت‌گذاري منابع آب، بيشتر تحقيقات تاثير افزايش چند‌درصدي تعرفه‌هاي كنوني آب را بر ميزان تقاضا بررسي كرده‌اند.

In recent years, rare and limited access to water in agriculture as a part of the largest consumer water in the world has shown itself more and for this reason that in the late twentieth century, the need to manage this resource as an economic commodity has been emphasized and taken into consideration in international negotiations including the Rio Summit. Given the importance of water resources management, knowledge management approaches in this field can be regarded as an important step towards better performance. This paper aims to introduce and evaluate the conventional techniques in agricultural water pricing and also enumerating benefits from the implementation of this policy with the explanation of different countriesʹ experiences in this field. In this regard, demand management of water resources and the tools are introduced then, some empirical approaches to water pricing explained. In the study of relevant researches in Iran and other countries, effects, possible benefits, and requirements for the implementation of this policy has been summed up. Research in the field of agricultural water pricing revealed however correct pricing of water as one of the important pillars in the demand water management can save some water, the savings rate and other pricing issues depend on the organizational, economic, and regional conditions largely that elasticity of demand or inelasticity of demand will be followed for applicants. Among water resources pricing methods, empirical pricing methods (non-volumetric methods) are more used in Iran. Also several research studies showed that in the pricing of water resources, more researches were on the percentage increase in the current water tariffs on demand.