كليدواژه :
رانت‌جويي , بيماري هلندي , اقتصاد نفتي , نحسي منابع طبيعي
چكيده فارسي :
اصطلاح نحسي منابع طبيعي از سال 1995 وارد ادبيات اقتصادي شده است. اين اصطلاح درخصوص ناموفق بودن كشورهاي داراي منابع طبيعي در دستيابي به رشد اقتصادي چشمگير و ناكارايي نهادها در اين كشورها مطرح مي‌شود. در ادبيات اقتصادي پيش از تيوري‌هاي نحسي منابع طبيعي، وجود منابع طبيعي را عامل رشد اقتصادي بسياري از كشورها از جمله آمريكا مي‌دانستند، اما با گذشت زمان و ظهور وقايعي درخصوص عملكرد كشورهاي نفتي و رشد اقتصادي پايين و يا منفي محقق‌شده در اين كشورها، اقتصاددانان مصمم به توضيح اين پديده و عوامل به‌وجود‌آورنده آن شدند. در اين خصوص نظريه‌هايي از قبيل بيماري هلندي، تاثير متقابل كيفيت نهادها و وجود منابع طبيعي در اقتصاد، رانت‌جويي، فساد و ... مواردي است كه سعي دارد علت عملكرد ضعيف كشورهاي داراي منابع طبيعي را توضيح دهد.
اين مطالعه ضمن توضيح اصطلاح «نحسي منابع طبيعي» به بررسي علل به‌وجود آمدن اين موضوع در كشورهاي ناموفق داراي منابع طبيعي و به‌خصوص نفتي مي‌پردازد و به اين سوال پاسخ خواهد داد كه به چه علت وجود منبع طبيعي نفت در يك كشور علاوه‌بر آنكه به بهبود متغيرهاي كلان اقتصادي كمك نكرده، زمينه‌ساز عملكرد ضعيف كشورهاي داراي منبع طبيعي نيز شده است؟ ازاين‌رو ايران به‌عنوان يك كشور داراي منبع نفت مورد بررسي قرار گرفته است.
نتايج بررسي‌هاي اين مطالعه حاكي از آن است كه رشد درآمد سرانه در اقتصاد ايران به‌شدت تحت تاثير پديده نحسي منابع طبيعي قرار دارد. به‌طوري‌كه رشد درآمد سرانه طي سال‌هاي پس از شوك نفتي 1980-1977 رو به كاهش گذاشته و منفي شده است. برخي از مطالعات داخلي حكايت از وقوع بيماري هلندي در اقتصاد ايران دارد. داده‌هاي مربوط به اشتغال در بخش‌هاي مختلف نشان مي‌دهد كه طي دهه 1385-1375 نسبت اشتغال در بخش‌هاي قابل مبادله اقتصاد ايران كاهش و در بخش‌هاي غيرقابل مبادله افزايش داشته است. در اين مطالعه همچنين شواهدي براي وقوع ساير نظريه‌هاي توضيح‌دهنده نحسي منابع طبيعي در اقتصاد ايران نيز ارايه شده است.
چكيده لاتين :
Resources Curse term has begun to emerge in the economic literature since 1995. Summarily, the term refers to failure of countries with an abundance of natural resources to achieve remarkable economic growth and their institutional inefficiency. Before Resource Curse theories in the economic literature, natural source was economic growth factor in many countries including the United States. But over time and the advent of revealed events of oil countries performance and low or negative economic growth achieved in these countries, economists determined to explain this phenomenon and its causes. In this regard, theories such as Dutch Disease, interaction with the quality of institutions, natural resources in the economy, rent-seeking, corruption, and … are such cases that try to explain the poor performance of countries with natural resources.
The paper explains "Resource Curse" term and surveys the causes of these failures in countries with natural resources, especially oil countries and will answer to this question that why the natural source of oil hasnʹt contributed to the improvement of macroeconomic variables in a country as well as it has prepared a way for poor performance of countries with natural resources. Accordingly, Iran as a source of oil will be studied.
Results of the study show that the per capita income growth in Iranian economy has been greatly affected by the phenomenon of resource curse. So that the per capita income growth during the oil sock of 1977-1980 has been declining and negative inputs. Some studies suggest that Dutch disease has occurred in Iranian economy. Employment data in different sectors show that during the1996-2006 decade, employment in the tradable sector of Iranian economy has been reduced, but non-tradable sector has been increased. Also, in this study, there is the evidence for emerging other theories explaining resource curse in Iranian economy.
