كليدواژه :
پايتخت‌هاي سلجوقيان , كرمان , ميراث پايتخت , نظام پايتختي , Capital System , Heritage of the Capital , Kerman , Seljuk Capitals
چكيده فارسي :
پايتخت ركن اساسي در امور اقتصادي، سياسي، اداري، و حتي فرهنگي و اجتماعي در تاريخ ايران بوده و عوامل گوناگون، ساختار و نظام اداري پايتخت را شكل مي‌داده است. علاوه بر ويژگي‌هاي جغرافيايي، اقتصادي، سياسي، اجتماعي، ژيوپليتيكي و اداري كشور، شهرها نيز بنا به دلايل گوناگوني براي دوره‌اي كوتاه يا بلند، مقام پايتختي خود را به تجربه مي‌گذاشتند، اما حكومت‌ها نيز تحت تاثير عواملي چند در انتخاب، توسعه و ساخت و ساز پايتخت‌ها و البته در مقياس‌ها و ويژگي‌هاي گوناگون نقش مهمي داشتند. سلجوقيان به تعبيري قلمرو جغرافيايي ايرانشهر (ايران‌زمين) را در دوره‌ي اسلامي به خطوط دوره‌ي باستاني آن نزديك كردند؛ قلمرو وسيع؛ همانند دوره‌ي هخامنشيان، لزوم تمركز قدرت در پايتختي بزرگ به عنوان مركز اصلي حكومت و پايتخت‌هاي توامان ديگر را به سان مراكز كوچك قدرت در پي داشت. نيشابور، ري، اصفهان، مرو، قونيه، كرمان، همدان، يزد و شيراز همراه با چندين شهر ديگر مركز حكومت و اقتدار سلجوقيان بزرگ، سلاجقه‌ي آناتولي، قاورديان (سلاجقه‌ي كرمان) و اتابكان بودند. نظام اداري دوره سلجوقيان مُبدع و ادامه‌دهنده‌ي شيوه‌هايي در اداره‌ي اين مراكز قدرت بودند. آنان هم با بهره‌گيري از سنت‌ها و نظام پايتختي در ايران كه ميراث باستاني آن از طريق حكومت‌هايي چون آل بويه به سلجوقيان رسيده بود و هم با روش توزيع قدرت در پايتخت‌ها، توامان با اقتدار پايتخت بزرگ و باشكوهي چون اصفهان، نظام پايتختي خود را سامان دادند.
اين مقاله بر آن است تا نظام پايتختي ايران در عصر سلجوقي را با تاكيد بر پايتخت‌هاي چندگانه‌ي سلاجقه‌ي كرمان مورد بررسي قرار دهد تا عوامل و الگوهاي انتخاب، توسعه‌ي كالبدي و رشد اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، اداري ـ سياسي و اهميت و جايگاه شهرها را در آن دوره از منظر نظام پايتختي تحليل كند.
چكيده لاتين :
Capital is the predominant foundation of economical, political, administrative, even cultural and social affairs in history of Iran and various elements shaped the structure and administrative system of the capital. Beside geographical, economical, political, social, geopolitical and administrative characteristics of the country, cities with regard to different reasons had experienced the rank of a capital for a long or short period, while government had an important role in selection, development and structure of capitals in various basis and characteristics. Seljuk extended the geographical territory of Iranshahr (land of Iran) in Islamic period towards the borders of ancient era of Iran. The vast territory similar to Achaemenids involved the centralization of power in a large capital as the main center of government and other conjoint capitals as the smaller centers of power. Nishabur, Ray, Isfahan, Marv, Qunieh, Kerman, Hamedan, Yazd and Shiraz beside some other cities were the governance and sovereignty center of the great Seljuk, Seljuk of Anatolia, Qavardian (Seljuk of Kerman) and Atabaks. They had settled their capital system not only by enjoying the traditions and capital system in Iran as an ancient heritage transferred from government such as Buyids to Seljuk, but also by using the distribution of the power in capitals alongside with a great and palatial capital of Isfahan.
This article will study the capital system of Iran during Seljuk period with an emphasis on multiple capitals of Seljuk of Kerman in order to analyze the elements and patterns of selection, body development and social, cultural, economical, administrative and political progress, the importance and the position of the cities from the capital system point of vie
