نحوه به‌كارگيري آرايه‌هاي ادبي عربي در زبان فارسي

The Use of Arabic Literary Figures in Persian Language

محسنات بديعي يا آرايه‌هاي بلاغي ابزار‌هايي‌اند كه ادبا با به‌كارگيري آن‌ها به آرايش زبان خود مي‌پردازند. اين آرايه‌ها همزاد زبان نيستند ولي زاده زمان و محيطي‌اند كه زبان در آن رشد و نمو مي‌كند و به بالندگي مي‌رسد. با توجه به قرابت‌هاي موجود ميان زبان فارسي و عربي و با استناد به شواهد موجود مي‌توان گفت اكثر قريب به اتفاق آرايه‌هاي عربي در زبان فارسي هم به‌كار رفته‌اند. كاربرد اين آرايه‌ها در زبان فارسي به گونه‌هاي زير است: الف) كاربرد آرايه با همان اسم و بدون هيچ تغيير در نحوه به‌كارگيري؛ ب) كاربرد آرايه با اسمي كه در عربي كم‌تر به آن شهرت دارد؛ پ) كاربرد آرايه با اسمي كه در زبان عربي به آن مشهور نيست؛ ت) كاربرد آرايه با اسمي جديد يا اسمي كه ترجمه‌ شده نام عربي آن است؛ ث) كاربرد آرايه با تفاوت اندك در نحوه به‌كارگيري؛ ج) كاربرد آرايه با شيوه‌اي كاملاً متفاوت. همچنين در اين بررسي مشخص شد كه برخي از آرايه‌هاي عربي در زبان فارسي كاربرد ندارند. در زبان فارسي به آرايه‌هايي اشاره شده است كه فارسي‌زبانان آن را از زبان‌هاي ديگر گرفته‌اند و در كتاب‌هاي قديم عربي كه در اين علم نوشته‌شده‌اند نيامده است. مولفان جديد نيز كم‌تر به بديع و نوآوري‌هاي اين علم پرداخته‌اند. در بررسي نمونه‌ها به تداخل موضوعي علم معاني و بيان با اين علم پي مي‌بريم؛ به‌نحوي كه در هر دو زبان مسايل علوم مذكور گاه وارد آرايه‌هاي بديعي شده‌اند. اين مقاله در نهايت اثبات مي‌كند كه بديع اولين ‌بار به‌صورت علمي مستقل در زبان عربي بررسي شد و فارسي ‌زبانان از نمونه‌هاي عربي الگو گرفتند.

Literary figures or rhetorical ornament are those devices which are employed by men of letters to adorn their language. These figures are not a part of language but are the product of time and environment where language grows and flourishes. Considering the closeness of Persian and Arabic languages and the existing evidence one can say that almost all Arabic literary figures are also used in Persian. The way these figures are introduced in Persian shows that they are presented sometime with 1. The same names and functions as in Arabic; 2. Name less used in Arabic; 3. New names or a translation of Arabic names; 4. Somehow altered function; 5. A completely different function. In this research it is shown, however, that some Arabic literary figures are not used in Persian. In Persian there are some figures which the Persian speakers have borrowed from other languages and aren’t mentioned in ancient Arabic books written on this subject. On the other hand, modern authors pay less attention. In her study of some samples the researcher in this article highlights the relationship between the science of rhetoric and this science showing that in both languages the issues of the above science deal also with literary figures. The article finally proves that rhetoric for the first time was introduced as an independent science in Arabic language and the speakers of Persian followed the Arabic example.