بررسي غلظت فلزات سنگين در بافت خوراكي ميگوهاي نمونه‌برداري شده از آب‌هاي سواحل استان بوشهر

Evaluation of heavy metals in the tissues of different species of shrimps collected from coastal waters of Bushehr, Persian Gulf

زمينه: انباشتگي فلزات سنگين كه در اثر فاضلاب‌هاي صنعتي، شهري و كشاورزي به‌وجود مي‌آيند معمولاً در مقابل تصفيه شيميايي مقاوم مي‌باشند. اين‌گونه فلزات به‌راحتي مي‌توانند باعث آلودگي زيست محيطي آبزيان به‌خصوص ميگوها شوند كه يكي از مهم‌ترين زنجيره غذايي انسان‌ها محسوب مي‌شوند. هدف از اين مطالعه، بررسي غلظت فلزات سنگين از جمله سرب، كادميوم، روي، مس و جيوه در ميگوهاي دريايي و پرورشي آب‌هاي سواحل استان بوشهر (خليج‌فارس) بوده است. مواد و روش‌ها: ميگوهاي دريايي از سه ناحيه از سواحل استان صيد و جمع‌آوري گرديد. همچنين ميگوهاي پرورشي از 3 گونه سفيد هندي (Ferropenaeus indicus)، ببري سبز (Penaeus semisulcatus) و پا سفيد (Litopenaeus vannamei) انتخاب گرديد. پس از شستشو، بافت خوراكي ميگو جداسازي، تعيين وزن و در فور با دماي 70 درجه سانتي‌گراد خشك گرديد، سپس به‌صورت پودر در آمده و در كوره با درجه حرارت 550 درجه سانتي‌گراد به خاكستر سفيد تبديل شدند. مقادير فلزات سنگين سرب، كادميوم، جيوه، مس و روي توسط دستگاه جذب اتمي شعله‌اي تعيين مقدار گرديدند. يافته‌ها: ميانگين غلظت فلزات سنگين سرب، كادميوم، مس و روي در ميگوهاي دريايي مورد بررسي به‌ترتيب 38/2، 27/9، 44/0، 34/1 قسمت در ميليون و جيوه 8/2 قسمت در ميليارد تعيين گرديد. همچنين ميانگين غلظت فلزات سنگين سرب، كادميوم، مس و روي در ميگوهاي پرورشي به‌ترتيب 3، 8/9، 42/37 و 0/1 قسمت در ميليون و جيوه 7/2 قسمت در ميليارد محاسبه شد. اختلاف چنداني در مقادير فلزات سنگين بين دو گروه دريايي و پرورشي مشاهده نگرديد. مقادير مجاز با استاندارد ملي ايران براي فلزات سرب، كادميوم، مس و روي به‌ترتيب 1، 1/0، 20 و 50 ميلي‌گرم در كيلوگرم وزن‌تر بافت ميگو و در مورد جيوه 500 ميكروگرم در كيلوگرم وزن‌تر بافت ميگو مي‌باشد. نتيجه‌گيري: نتايج اين بررسي نشان داد كه غلظت فلزات سنگين روي، مس و جيوه از استانداردهاي گزارش شده توسط سازمان بهداشت جهاني (WHO) كمتر بوده و نگران كننده نمي‌باشد. هر چند ميانگين غلظت فلزات سرب و كادميوم در هر دو نوع دريايي و پرورشي از حداكثر مجاز براي مصارف انساني بالاتر بوده و نياز به بررسي و حساسيت بيشتري دارد. نتايج اين مطالعه پيشنهاد مي‌كند كه اقدامات لازم جهت پيشگيري از آلودگي آب‌هاي سواحل درياي بوشهر توسط مقامات مسيول صورت پذيرد.

Background: The occumulation of heavy metals which are as the results of industrial, urban and agricultural sewages are usually resistant to chemical dissociation. They can easily contaminate aquatic animals especially shrimps which are one of the food chains of humans. The aim of this study was to evaluate the concentration of heavy metals in the tissues of different types of shrimps (wild and farmed) in the sea waters of province of Bushehr (Persian Gulf). Material and Methods: Wild shrimps from different areas of the province and also three types of farmed shrimps including Ferropenaeus, penaeus semisulcatus and Litopenaeusvannamei were caught and collected. Then cleaned, washed, dried and made into powder and then made into ash in a furnace at 550 °C. Heavy metals including Pb, Cd, Hg, Cu, and Zn were measured by atomic absorption flame photometry. Results: The mean values of the concentration of the heavy metals including Pb, Cd, Zn, and Cu present in the wild shrimps were, 2.86, 9.53, 0.45, 1.36 ppm respectively. The amount of Hg found to be 2.8 ppb. Also the mean values of the concentration of the heavy metals in the farmed shrimps were measured as 3, 9.8, 0.42 and 1.37 ppm respectively and the amount of Hg was 2.7 ppb. There was no difference between the amount of heavy metals estimated in the tissues from wild shrimps and the farmed one. Conclusion: The results of this investigation showed that the concentration of heavy metals including Zn,Cu and Hg in both types of the shrimps were less than the amounts reported by WHO and so not risky for health. However the concentration of Pb and Cd in both types were more than the recommended consumption limit for the humans, and they can be considered as risk factors for many diseases. This suggests that attempts should be taken by the responsible authorities to prevent the contamination of sea waters.