مقايسه‌ي وب‌سايت كتابخانه‌هاي مركزي دانشگاه‌هاي دولتي ايران از نظر به ‌كارگيري عناصر ابرداده‌اي زبان نشانه‌گذاري فرامتن و دابلين‌كور

A Comparative Study on the Central Library Websites of Iranian State Universities in HTML and Dublin Core Metadata Element Usage

مقدمه: پيشرفت‌هاي اخير در زمينه‌ي ارايه‌ي راهكارهاي نو در سازماندهي منابع الكترونيكي و پژوهش‌هاي فراوان در اين حوزه، نشان‌ دهنده‌ي گرايش جهاني در استفاده از راهكارهاي جديدي همچون ابرداده‌ها در تسهيل توصيف، مكان‌يابي، سازماندهي و جستجوي منابع در محيط وب است. در اين راستا استانداردهاي ابرداده‌اي كتابخانه‌اي، از جايگاه ويژه‌اي برخوردار مي‌باشند. بنابراين هدف پژوهش حاضر، مقايسه‌ي وب‌سايت كتابخانه‌هاي مركزي دانشگاه‌هاي دولتي ايران از نظر ميزان به كارگيري عناصر ابرداده‌اي زبان نشانه‌گذاري فرامتن و دابلين‌كور (Dublin core) در سال 1390 بود. روش بررسي: روش پژوهش، توصيفي و از نوع كاربردي بود. ابزار گردآوري اطلاعات، سياهه‌ي وارسي محقق‌ساخته است كه روايي صوري آن توسط متخصصان كتابداري تاييد شد. جامعه‌ي آماري پژوهش شامل 98 وب‌سايت متعلق به كتابخانه‌هاي مركزي دانشگاه‌هاي دولتي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و وزارت علوم، تحقيقات و فناوري بود كه به روش نمونه‌گيري سرشماري تعيين شد. اطلاعات در سال 1390 از طريق مشاهده و مراجعه‌ي مستقيم به هر يك از وب‌سايت‌ها گردآوري شد و تجزيه و تحليل داده‌ها با استفاده از روش‌هاي آمار توصيفي شامل توزيع فراواني، نسبت و ميانگين صورت گرفت و نمودار‌هاي مورد نظر نيز با استفاده از نرم‌افزار Excel تهيه گرديد. يافته‌ها: هيچ يك از وب‌سايت‌هاي كتابخانه‌اي از عناصر ابرداده‌اي دابلين‌كور استفاده ننموده‌اند، تنها برخي از آن‌ها از عناصر متناظر دابلين‌كور با زبان نشانه‌گذاري فرامتن استفاده كرده‌اند. اين عناصر شامل توصيف، موضوع، شناسگر و قالب مي‌باشد. در وزارت بهداشت، تمركز استفاده از اين عناصر متناظر، بيشتر بر دو عنصر توصيف و كليد واژه با 56 درصد و در وزارت علوم بر عناصر كليد واژه با 45 درصد و توصيف با 39 درصد مي‌باشد. ميزان استفاده از عناصر زبان نشانه‌گذاري فرامتن در وب‌سايت كتابخانه‌هاي مورد بررسي وضعيت بهتري داشته است. بالاترين درصد استفاده از عناصر زبان نشانه‌گذاري فرامتن در وزارت بهداشت و علوم مربوط به عناصر كليد واژه و توصيف هر دو با 56 درصد و كمترين درصد نيز مربوط به عناصر تاريخ و قالب با صفر درصد مي‌باشد. نتيجه‌گيري: از آن‌جايي كه وب‌سايت كتابخانه‌هاي مركزي از جمله صفحات علمي شبكه‌ي وب محسوب مي‌شوند، توجه ويژه در طراحي آن‌ها و به كارگيري عناصر ابرداده‌اي دابلين‌كور و HTML (Hyper text mark-up language) مي‌تواند پژوهشگران و محققان را در دستيابي هرچه سريع‌تر و دقيق‌تر به منابع اطلاعاتي موجود در اين وب‌سايت‌ها ياري نمايد. با توجه به استفاده‌ي وب‌سايت‌هاي مورد بررسي از عناصر متناظر دابلين‌كور با HTML به نظر مي‌رسد كه آينده‌ي پيشروي وب‌سايت‌هاي مورد بررسي براي استفاده و به كارگيري استاندارد دابلين‌كور در وزارت بهداشت و علوم همسو مي‌باشد و مي‌توان انتظار داشت تا در آينده در طراحي اين صفحات از استاندارد دابلين‌كور استفاده‌ي بيشتري شود. در اين ميان نقش كتابداران در آگاهي دادن به طراحان و برنامه‌نويسان وب‌سايت‌هاي كتابخانه‌هاي دانشگاهي در خصوص لزوم استفاده از عناصر ابرداده‌اي به طور اعم و به كارگيري استانداردهاي اين حوزه به صورت اخص نيز نبايد ناديده گرفته شود. واژه‌‌هاي كليدي: عناصر ابرداده‌اي؛ زبان نشانه‌گذاري فرامتن؛ استاندارد ابرداده‌اي دابلين‌كور؛ وب‌سايت‌ها؛ كتابخانه‌هاي دانشگاهي

Introduction: Recent progress in providing innovative solutions in the organization of electronic resources and research in this area shows the global trend in the use of new strategies such as metadata to facilitate descripting, locating, organizing, and searching resources in the web environment. In this context, library metadata standards are of great importance. Therefore, the purpose of the present study was to compare the central library websites of Iranian state universities in terms of HTML and Dublin Core metadata elements usage in 2011. Methods: This was an applied–descriptive study. The data collection tool was the researcher constructed checklist. The statistical population included 98 websites of Iranian state universities of the Ministry of Health and Medical Education (MOHME), and the Ministry of Science, Research and Technology. The sampling method used was census. Data were collected by observing and referring directly to every website. Data analysis was performed by descriptive statistics, and the graphs were prepared by Excel software. Results: The findings of study indicated that none of the websites have used Dublin Core metadata. Some of them have used corresponding elements of HTML and Dublin Core. In the MOHME the corresponding elements of description and keywords (both 56%) were most used. In the Ministry of Science, Research and Technology the element of keywords (45%) and description (39%) were most used. However, HTML meta tag elements were mostly used in the library websites studied. The most-used elements of HTML were keywords and description (both 56%) and the least-used elements were date and formatter (0%). Conclusion: It seems we can expect both ministries to use Dublin Core standard more in the future for designing these websites. As libraryʹs websites are scientific web pages, special attention should be paid to designing them, in order to help researchers in accessing information resources faster and more accurately. Moreover, the role of librarians in the awareness of designers and developers of library websites in using metadata elements and applying their standards should not be overlooked. Keywords: Metadata Elements; Hyper Text Markup Language; Dublin Core Metadata Standard; Websites; University Libraries