برخي از خصوصيات فيزيكوشيميايي، كاني شناسي و ميكرومورفولوژيكي توالي لس- خاك قديمي به عنوان شاخصي از تغيير اقليمي رسوب گذاري و خاك سازي (مطالعه موردي: گرگان، استان گلستان)

Some physico-chemical, clay mineralogical and micromorphological characteristics of loess-paleosols sequences indicators of climate change in south of Gorgan

تناوب لس- خاك قديمي يكي از بهترين شواهد از رويدادهاي زمين شناسي و زيست محيطي در طول دوران كواترنر به شمار مي آيد. در اين پژوهش به منظور شناسايي شرايط محيطي گذشته در توالي لس- خاك قديمي منطقه اي در جنوب گرگان (شهرك خوارزمي)، 14 مقطع در طول ديواره توالي هاي لسي بين طول هاي جغرافيايي 36 درجه و 49 دقيقه و 6 ثانيه تا 36 درجه و 49 دقيقه و 20 ثانيه شرقي و عرض هاي جغرافيايي 54 درجه و 26 دقيقه و 45 ثانيه تا 54 درجه و 26 دقيقه و 52 ثانيه شمالي تشخيص داده شد. نمونه هاي خاك دست خورده براي آزمايش هاي فيزيكي و شيميايي و كاني شناسي نمونه هاي دست نخورده براي آزمايش هاي ميكرومورفولوژيكي انتخاب شدند. نتايج آزمايش هاي (Feo/Fed فيزيكوشيميايي (ميزان آهك، توزيع اندازه ذرات و ميزان ظرفيت تبادل كاتيوني، نسبت نشان داد كه اين خاك ها چندين مرحله خاك سازي را سپري كرده اند. نتايج كاني شناسي نشان داد در خاك هاي قديمي وجود رس هاي هواديده اي مانند اسمكتيت در مقادير بيش تر، ورمي كوليت و كاني هاي مختلط اسمكتيت- ايليت بيانگر شرايط مرطوب تر و مساعد هواديدگي در عصر بين يخچالي است و حضور رس هاي اوليه و بدون تحول در لس ها شرايط سرد و خشك يخچالي را تاييد مي نمايد. نوسانات اقليمي آثار خود را به صورت پدوژنيك در اين توالي به ارث گذاشته است. مشاهده هاي ميكرومورفولوژيكي شواهد مختلفي از وقوع فرايندهاي پدوژنيك را در اين توالي نشان داد. از مهم ترين شاخص هاي خاك سازي، وجود پوشش هاي رسي دور حفرات در خاك هاي قديمي، شواهدي از شرايط اقليمي مرطوب براي آب شويي و انتقال رس مي باشند. تشكيل لس و خاك هاي قديمي مورد مطالعه احتمالاً به ترتيب مربوط به دوره هاي يخچالي و بين يخچالي با شرايط اقليمي متفاوت بوده است.

One of the best indicators of the geological and environmental events in the Quaternary is the alternation of loess-paleosol. In this study, for paleoenvironmental identification of buried paleosols in loess sequences, 14 sections located between 36? 49? 6? to 36? 49? 20? northern latitude and 54? 26? 45? to 54? 26? 52? eastern longitude in the southern part of Gorgan (Kharazmi town) were studied. The disturbed soil samples for physico-chemical analysis and clay mineralogy and undisturbed samples for prepration of thin sections were collected. The physicochemical results (calcium carbonate content, particle size distribution, cationexchangable capacity and Feo/Fed) indicated that the soils had experienced several pedogenic periods. The result of mineralogy showed that a high amount of smectite, vermiculite and mixed layer mica-smectite in paleosols compared to loess deposits probably indicates moister regims through interglacial compared to glacial periods. The micromorphological observations revealed many evidences on the occurance of pedogenic processes. One of the most important index of pedogenesis, clay coating and hypocoating around void are presented only in buried paleosols, which is the evidence for moist climate conditions, enough for leaching and translocation of clay. Formation of the studied loess and paleosols, probably took place in glacial and interglacial cycles with different climate condition, respectively.