بررسي روايت و بن مايه‌هاي داستاني در نفثه‌المصدور*

An Analysis of narrative and storied Motifs in “Nafsatol masdoor”

نفثه‌المصدور يكي از آثار مهم تاريخي، ادبي اوايل قرن هفتم هجري قمري است. شهاب الدّين محمّد خرندزي زيدري نسوي در سال 628 (ه.ق) - چهار سال پس از مرگ سلطان جلال الدّين خوارزمشاه- اين اثر را به منظور شرح مصايب خود در زمان ملازمت و پس از مفارقت از سلطان، خطاب به يكي از متنفذين ديار خود نوشته است. اگرچه نويسنده اثر قصد داستان گويي نداشته؛ امّا ترتيب انتخاب ماجراها، نظمي علّي و معلولي به همراه بن مايه‌هاي روايي را به وجود آورده است. پرسش اساسي پژوهش اين است كه آيا مي‌توان نفثه‌المصدور را يك اثر روايي با بن مايه‌هاي داستاني دانست؟ براي پاسخ به اين پرسش، با واكاوي روايت نفثه‌المصدور تلاش شده است، تا آن را از منظر جنبه‌هاي روايت و تطبيق چهار مقوله مباني روايت، كانوني شدگي، زاويه ديد و گفتمان روايي- به منظور محدود شدن در حدّ يك مقاله- مورد بررسي قرار دهيم . استفاده از چارچوب روايت در نفثه‌المصدور نشان مي‌دهد، اگر چه نويسنده قصد داستان گويي نداشته است، امّا در پس آرايه‌هاي متعدد و نثر مصنوع اين اثر، بن مايه‌هاي داستاني وجود دارد. با بسط اين روش، و توسّع در به كارگيري عناصر داستانيِ امروز در آثار تاريخي ادبي كهن، -بخوبي- مي‌توان اين آثار را تحليل و بخشي از جنبه‌هاي پنهان آنها را نشان داد.

“Nafsatol masdoor” written by zidaree nasavee (died on 647)is one of the important historical and literal works of the first part of 7th. Century. zidaree nasavee has written this book for one of the famous people of his time. This book has been written four years after the death of sultan djalaladin kharazmshah. His purpose is tow describe his awful life with and without sultan. The question is that whether we can consider “Nafsatol masdoor” as a narrative work with storied Motifs or not? If zidaree had a simple and progressive glance tow his experiences or whether he has chosen pieces of his experiences to create a storied foundation for his work. For answering this question we have studied and analyzed “Nafsatol masdoor”. We have analyzed it from the view of aspects of narrative and also we have considered four concepts: the bases of narrative, centralization, point of view, and narrative discourse. Using the foundation of narrative in “Nafsatol masdoor” shows that although the writer didn’t want to tell the story but the writer has tried to show the sadness of his life to the reader. Expanding this way and using more update story elements in the old literal historical works we can analyze these works and also we can show the hidden aspects of them. Key words: narrative – zidaree- Nafsatol masdoor –story- narrator