بررسي ساختار روايي سه داستان از تاريخ بيهقي بر مبناي الگوي كنش گريماس

Investigating the Narrative Structure of Three Stories of Tarikh Beihaghi Based on the Griemas Model

تاريخ بيهقي، اگرچه يك اثر تاريخي است، يكي از شاهكارهاي ادب منثور فارسي به شمار مي رود كه پس از حدود هزار سال از تاريخ نگارش آن، هنوز هم خوانندگان بسياري آن را با لذت و اشتياق فراوان مي خوانند و نويسنده آن را تحسين مي كنند، حال آنكه حتّي نام بسياري از كتاب‌هاي تاريخي همدوره و همعرض آن را كمتر شنيده اند. فرض اين مقاله درباره چرايي اين توفيق است؛ تاريخ بيهقي، اگرچه يك كتاب تاريخي است، از مرحله متون تاريخي عبور كرده و به حوزه متون ادبي و داستاني وارد شده است. روش برگزيده شده براي بررسي اين فرض، الگوي كنش گريماس (از نظريه پردازان مشهور روايت و معناشناسي ساختارگرا‌) است و نمونه هايي كه از كتاب تاريخ بيهقي براي اين بررسي انتخاب شده اند، داستان‌هاي بوبكر حصيري، افشين و بودلف و خيشخانه است. الگوي كنش شامل دو عامل است: كنشگر، هدف فرستنده، گيرنده، ياري دهنده و بازدارنده. كنشگر، نقش اصلي را دارد و ساير عوامل با توجّه به رابطه اي كه با كنشگر اصلي دارند، روند داستان را پيش مي برند. بررسي متون منتخب بر مبناي مربع معنا شناسي و زنجيره هاي روايي موجود در داستان و سير شكل گيري معنا در آنها، مطابقت اين متون را با الگوي كنش گريماس - كه معيار سنجش متون داستاني است - تاييد كرده و فرض مقاله را به اثبات رسانده است.

Tarikh-e-Beihaghi is known not only as a historical work but also as a prose work in Persian literature. The history of the book goes back to one thousand years ago; however, many people read this book eagerly and appreciate its author. In this study we have investigated the reasons behind such great success. We believe that this work has gone beyond historical base and has achieved a literary standard. To confirm the idea, the story of Boobakr Hasiri, Afshin and Bidolaf story and Khishkhaneh story have been selected for the study based on Grimas mode. Based on the Semiotic Square, narrative chains and meaning formation process in the story we concluded that these texts are similar to Griemas actantiel Model. This similarity helps us to assure the readers that Tarikh Beihaghi has achieved a literary standard in terms of Griemas actantiel Model used for the study. Keyword: Tarikh-e-Beihaghi. Griemas actantiel Model, Literature criticism, Narrative Structure