ماهيت تعهدات طبيب؛ مطالعه‌اي اجمالي در مذاهب اسلامي

The nature of physicianʹʹs obligations; a short survey in Islamic religions

طبابت از منظر اسلامي يك مسووليت ديني و در زمره واجبات كفايي، حكمي عقلي و رسالتي اخلاقي است. با توجه به اهميت و منزلت رفيع طبابت اين سوال مطرح است كه اگر طبيبي حاذق، تمام تلاش خود را در راه علاج مريض صرف كند، مع‌الوصف معالجه مثمرثمر نشده و خساراتي به مريض وارد شود، در اين صورت بايد ديد فقها چه نظري ارايه كرده‌اند. آيا چنين طبيبي ضامن است؟ به‌همين منظور در اين مقاله به مطالعه سوال مارالذكر در مذاهب اربعه اهل تسنن و متعاقباً به تبيين موضوع در فقه انور جعفري پرداخته شده است. طبيب جاهل المعرفه و غيرحاذق را همه مذاهب اربعه اهل سنت مثل فقهاي اماميه، مطلقاً ضامن مي‌دانند. اكثريت فقهاي اهل سنت، تعهد طبيب و بيطار حاذقِ ماذون را به وسيله مي‌دانند، اما مشهور علماي اماميه، طبيب حاذقِ ماذون را متعهد به نتيجه و او را ضامن كليه خسارات وارده به بيمار مي‌دانند. در مقابل، قول غيرمشهور در فقه اماميه معتقدند كه طبيب و بيطار حاذقِ ماذون، اگر مرتكب تقصيري نشوند، مسووليت نخواهند داشت و في‌الواقع تعهد آن‌ها را به وسيله دانسته‌اند. در انتها نيز پيشنهادات مقتضي در خصوص اصلاحاتي در مورد مسووليت طبيب در قوانين ايران اسلامي ارايه شده است.

The medicine from the Islamic point of view is a religious duty, a rational order and moral mission. Now this question can be posed that regarding the importance and high position of medicine if a skillful physician spends all his effort in the way of treatment, however the treatment is not effective and the patient is afflicted with damages, in this case the jurists are to be referred to. Are such physician responsible? Therefore, this article has analyzed and subsequently investigated the above question in the four Sunni religions and in the Shiite jurisprudence. All of the Sunni religions such as Shiite jurists believe that non-skillful and unknown physician is totally responsible. The majority of Sunni jurists believe that the obligation of skilful physician and veterinarian is obligation to means. The majority of Shiite jurists believe that the obligation of skillful and allowed treating physician is the obligation to result and he is responsible for all of the damages done to the patient. On the contrary, the minorityʹs idea in the Shiite jurisprudence believes that the skillful and allowed treating physician and veterinarian wonʹt be responsible if they donʹt have any fault. In fact their obligation is obligation to means. In the end, some appropriate suggestions about legal reforms for the medical liability are given.