نگاهي انتقادي به سرنوشت ترجمه منطق‌الحمار اعتمادالسلطنه

A Survey of the Translation of “Kharname”

رونق گرفت و به غناي زبان و ادب فارسي افزود. منطق‌الحمار (خرنامه)، از ترجمه‌هاي ادبي اين عهد، در اصل به زبان فرانسوي نوشته شده و ترجمه آن، در اغلب منابع، به اعتمادالسلطنه (1259 - 1313‌ ق) نسبت داده شده است كه بر زبان فرانسوي تسلط داشت و آثاري از آن زبان به فارسي ترجمه كرده بود. در دوران قاجار، ترجمه آثار ادبي اروپايي از زبان تركي متداول بود و در اغلب اين ترجمه‌ها، براي حفظ اصالت اثر، به زبان واسطه اشاره‌اي نمي‌شده است. از آن‌جا كه آثار ترجمه‌اي معمولاً رگه‌ها و تاثيراتي از زبان مبدا با خود دارند، در اين مقاله با بررسي سبك نوشتاري خرنامه (ساختار و كاربرد واژگان و تعبيرها و جمله‌ها) نشان داده شده كه اثر از زبان تركي به فارسي ترجمه شده است نه از اصل فرانسوي آن. رگه‌هايي از سبك‌هاي گوناگون نثر كه پس از ترجمه، براي آرايش و تزيين و افزودن مطالب انتقادي به آن راه‌ يافته نيز نشان داده شده است. اين موارد خط‌مشي دارالترجمه ناصري را در ترجمه آثار ادبي نشان مي‌دهد. ترجمه‌هاي ادبي گروهي انجام مي‌گرفته و اثر را چندين بار نويسندگان و ويراستاران بررسي و ويرايش كرده‌اند.

“Kharname” has been written in French and in the most references, Etemad-o-Saltane has been introduced as the Persian translator. He was proficient in French language and have translated many works into Persian; so, the most of criticisms have supposed that he has translated this book from French. Since, usually in translation some items penetrate from the original language, in this essay, these items have made obvious the book is translated from Turkish to Persian. And different ideas which have been added to the main text in order to embellish and criticize government have been shown.