بررسي تطبيقي غزلهاي ملمع جامي با غزلهاي ملمع سعدي و حافظ

A COMPARATIVE STUDY OF MOLAMMA’ LYRICS OF JAMI WITH THOSE OF SAʹʹDI AND HAFEZ

عبدالرّحمان جامي برترين سراينده سده نهم هجري و ملمّعاتش، كه در آنها ذوق و استادي خود را در دو زبان ‌فارسي و عربي به هم آميخته، در شمار زيباترين ملمّعات ادب فارسي است. مقاله حاضر، به اختصار هرچه تمامتر، به بررسي جنبه‌هاي مختلف كمّي و كيفي ملمع‌گويي جامي ميپردازد: جنبه‌هاي كمّي چون تعداد و درصد ملمعات و گوناگوني قوافي آنها، و مسايل كيفي از قبيل ساختار، آوردن مضاميني چون نقل قول، قسم، دعا و اخوانيه، تناسب قالب و محتوا در آنها، و آرايه‌هايي كه استفاده از آنها در غزلهاي ملمع وي بسامد بالاتري دارد؛ يعني اقتباس (از آيات قرآني) و شكلهاي گوناگون تشبيه و جناس. همچنين، براي آنكه بهتر بتوانيم ارزش كار جامي را در ملمعاتش و در پهنه ادب فارسي بسنجيم، بهترين شواهد هريك از موارد يادشده از ملمعات سعدي و حافظ نيز آورده ميشود. بدين ترتيب آشكار خواهد گشت كه ملمعات وي از جهت ساخت مصرعات عربي، ارتباط نحوي، موسيقايي و معنايي مصراعها و نيز هماهنگي مصراعهاي عربي با محتوا و مقتضاي كلام نوآوريهايي دارد كه آنها را بر دوگانه‌سراييهاي گذشتگان برتري ميبخشد.

Abd al-Rahman Jami is the best poet of the ninth century Eg.,and his molammaʹat,in which he mixed his taste and his skills,are among the most graceful ones of Persian literature. This article briefly tries to analyze various quantitative and qualitative aspects of Jami’s molammaʹat: quantitative aspects such as the number and percentage of molammaʹat, the diversity of their rhymes. The qualitative aspects such as: the structure, the use of literary techniques such as citation, oath, prayer, exvanie (letters of friendship), the harmony between the form and the content and use of the most common figures of speech such as adoption (from Koranic verses), and different types of simile and paronomasia. In order to estimate correctly the importance of Jami’s molamma’at, we have cited the best examples of this poetic genre composed by Sa’di and Hafez in which the above mentioned techniques are observable. In this way, we have tried to show that molamma’at of Jami, from the point of view of the formation of Arabic hemistiches and the contextual relationship with the Persian hemistiches and musical harmony, are more valuable than the previous examples.