بررسي اثر تنش كم آبي بر شاخص‌هاي مقاومت به خشكي و كارآيي آن‌ها در ارقام كلزا (Brassica napus L.)

The Study of water deficit on drought resistance indices and their efficiency in Rapeseed (Brassica napus L.) Caltivars

به منظور بررسي اثر تنش كم آبي بر شاخص‌هاي مختلف مقاومت به خشكي ارقام كلزا آزمايشي به صورت طرح كرت‌هاي خرد شده در قالب بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار و به مدت دو سال (1384 -1382) اجرا گرديد. در اين روش آبياري به عنوان عامل اصلي در دو سطح شامل: آبياري معمول (بر اساس مقدار توصيه شده 80 ميلي متر تبخير از سطح تشتك تبخير كلاس A) و تنش كم آبي (اعمال تنش شديد آبي به صورت قطع آبياري از مرحله ي ساقه‌دهي تا انتهاي دوره ي رشد گياه) و رقم به عنوان عامل فرعي در ده سطح شامل Hyola401، 500 Option، 308 Hyola، Quantum، Eagle، Comet، Amica، Goliath، Heros، Sarigol در نظر گرفته شد. مقايسه ي ميانگين مركب دو ساله ي عملكرد دانه نشان داد، در شرايط تنش كم آبي بيشترين ميزان عملكرد دانه مربوط به ارقام Horse با kg/ha5/4013، Goliath و Hyola 401 با kg/ha0/3793 مي‌باشد. در شرايط آبياري معمول بيشترين عملكرد دانه مربوط به ارقام Amrica با kg/ha0/5348 و 401 Hyola و kg/ha 0/5035 بود. نتايج دو ساله ي عملكرد دانه نشان داد، رقم Comet با 4011/0؛ Heros بابت 4067/0، Quantum با 4815/0 و Eagle با 6886/0 كمترين ميزان شاخص حساسيت به خشكي (SSI) را دارا بودند. در رابطه با شاخص تحمل به تنش (Tol) بالاترين ميزان با kg/ha1565متعلق به رقم Amica Kg/ha5/1241 متعلق به Hyola 401 و با kg/ha5/1116 متعلق به رقم 500 option بود. نتايج حاصل از شاخص ميانگين حسابي عملكرد (MD) نيز نشان داد كه بيشترين ميزان آن مربوط به ارقام Amica با kg/ha 5/782، 401Hyola با Kg/ha 75/620، 500 option با kg/ha 25/558 و Sarigol با kg/ha 75/577 ميباشد. نتايج حاصل از مقايسه در شاخص ميانگين هندسي عملكرد (GMP) و تحمل به تنش فرناندر (STI) در رابطه با جداسازي ارقام مقاوم به خشكي و هم‌چنين داراي عملكرد بالا در شرايط آبياري معمول به طور كامل مشابه بود. در اين شرايط بيشترين ميزان GMP و STI به ترتيب مربوط به ارقام Amica با 942/4497 و 0152/1، Hyola 401 با 386/4370 و 9584/0 و Goliath با 697/4361 و 8755/0 و كمترين مقدار متعلق به ارقام ‌500 option با 230/3732 و 6989/0 ، 308 Hyola با 362/3429 و 5901/0 بود. بنابراين در مجموع بايد اظهار داشت، دو شاخص GMP و STI از بالاترين كارايي براي گزينش ارقام داراي عملكرد بالا در شرايط تنش كم آبي و آبياري معمولي برخوردارند.

In order to study the effect of water deficit on drought resistance indices of Brassica napus cultivars. (an experiment was carried out in split plot design on the basis of randomized complete block design with 4 replications. Irrigation at two level normal irrigation (after 80 mm evaporated water from class A evaporation pan) and deficit irrigation (stop irrigation after steam elongation stage) as main factor and Rapeseed cultivars at 10 levels include: Hyola 401، Option 500، Hyola 308، Quantum، Eagle، Comet، Amica، Goliath، Heros، Sarigol was considered as sub factor. The average amount of two years seed yield showed that Heros with 4013/5 Kg/ha، Goliath with 3916/0 Kg/ha، comet with 3812/0 kg/ha and Hayola 401، with 3793/0 Kg/ha had maximum amount of seed yield in water deficit condition and Amica with 5348/0 kg/ha، Hyola 401 with 5035/0 kg/h had maximum amount of seed yield in non water deficit condition. The result of compairing average amount of seed yield cultivars Comet with 0/4011 ، Heros with 0/4076، Quantum with 0/4815 and Eagle with 0/6886 showed minimum amount of Stress Susceptibility Index (SSI) and maximum amount of Ralative stress tolerance Index (Tol) belong to Amica with 1565/0 kg/ha، Hyola 401 with 1241/5 and Option 500 with 1116/5 kg/ha. Results of mean productivity (MP) shwoed that Maximum amount of this Index with 782/50 ، 620/75 and 577/75 Kg/ha belongs to Amica، Hyola 408، Option500 and Sarigol the result of this experiment showed complete similarity and correlation between Geometric Mean Productivity (GMP) and Stress Tolerance Index (STI) for screening high seed yield in water deficit and non - water deficit conditions. Maximum amount of GMP and STI belongs to Amica with 4497/942 and 1/10152، Hyola 401 with 4370/386 and 0/9584، Goliant with 4361/97 and 0/8755 and minimum amounts of them obtained from Option 500 with 3732/230 ، 0/6989. and Hyola 308 with 3429/362 and 0/5901. Therefor SSI was not suitable for screening cultivars with high amounts of seed yield in water and non water deficit. MP and Tol Indices interuduced Cultivars with high seed yield in non water deficit condition successfully. And GMP and STI Indexes had maximum efficiency for selection of caltivars which had maximum seed yield in both conditions، water deficit and non -water deficit.