تاملي معرفت شناختي بر جامعه شناسي آكادميك در ايران

An Epistemological Reflection on Academic Sociology in Iran

موضوع مورد نظر اين مقاله «معرفت شناسي جامعه شناسي آكادميك در ايران» است. در واقع، با نگاهي پروبلماتيك به اين رشته دانشگاهي، مقاله در پي تاملي در وضعيت آن براي فهم شرايطي است كه منجر به تكوين يا عدم تكوين سنت فكري حاكم بر جامعه شناسي آكادميك شده است. روش شناسي پژوهش كيفي است: ابتدا به‌شيوه استقرا از تكنيك مصاحبه عميق با استادان منتخب بهره گرفته، سپس با استفاده از روش نظريه مبنايي داده هاي خود را استخراج و به فراتحليل نظرات استادان پرداخته است. يافته ها و مفاهيم مشترك در آراي استادان جامعه شناسي بيانگر آن است كه ساختار جامعه شناسي آكادميك در ايران از نظم و منطق خاصي برخوردار است، چنان‌كه علي‌رغم فقدان پارادايم، سنت انديشگي، مكتب، رويكرد و روش هاي مطرح در جامعه شناسي جهاني، سازوكارهاي بازتوليد خود را درون اين نظم ساختاري كاملاً شناخته و با قدرت اعمال مي كند، به طوري كه قادر بوده كنشگران (استادان) آگاه اين حوزه را با وجود ديدگاه هاي متفاوت و گاه متضاد، آن‌گونه درون خود جذب و هضم كند كه در راستاي اهداف و ارزش‌هاي غايي ساختار هدايت شوند، يعني پذيرش و توقف در منطق گذار به‌مثابه منطق حاكم بر ذهن كنشگران عرصه جامعه شناسي. «گذار» هم توصيف نامتعين وضعيتي نامطلوب است و هم بيان خوشبينانه رسيدن به آينده‌اي مطلوب و در هر حال روكشي ايديولوژيك بر لحظه حال كه خارج از ديدرس نقد قرار مي‌گيرد. تبلور اين منطق را مي توان در پوزيتيويسم ناقص حاكم بر جامعه شناسي و ترويج فرماليسم موجود مشاهده كرد.

This study aims to provide an epistemological examination of Iranian academic sociology. As a matter of fact, in order to understand the situations leading to establishment or non-establishment of a ruling intellectual tradition in which academic sociology can be articulated, the present structure of sociology will be explored problematically. This study applied qualitative method consequently. In doing so, first, based on induction method depth-in interviews were conducted with selected professors .Then with aid of grounded theory, we extract appropriate data and finally, a meta- analysis of the interviews was provided. The findings revealed a kind of common conceptual categories shared by the selected professors. This indicates that, in spite of absence of a paradigm, tradition, definite school, or a professed intellectual corporation it should not be taken as an amorphous character, structurally indeterminate with illogical order rather, these common conceptual categories along with many explanatory trends are shared with interviewees strongly suggest that academic sociology in Iran has a constitutive logic and determining structure which can reproduce itself through its agents and objective influences. Accordingly, it is concluded that idiomatic, idiosyncratic, and singularity of this particular structure can be condensed into the logic of interval society. It follows that the constitutive logic of social sciences and the theoretical concept of interval society are mutually defining, consistent and supportive. The dominance of the formal and seriously flawed positivism on sociology in Iran can be described as a certain realization of the above mentioned interaction