آزمون فازيِ ارتباط علّي دين‌داري با كجروي: شرط لازم يا شرط كافي؟

Fuzzy Test of Causal Relationship of Religiosity with Deviance: Sufficient or Necessary Condition?Deviance: Sufficient or Necessary Condition؟

مقاله حاضر سنجش دين‌داري و بررسي يكي از پيامدهاي آن يعني اجتناب از كجروي به روش فازي است. براي اين منظور، دو مفهوم دين‌داري و كجروي در قالب مجموعه‌هاي فازي تعريف و درجات عضويت موردهاي تحقيق در مجموعه‌هاي فازي تعيين شدند. با به‌كارگيري مجموعه‌هاي فازي و استفاده از معيارهاي احتمال‌گرايانه، فرضيات اين تحقيق كه از نوع فرضيات علّي به شكل شرط لازم و شرط كافي بودند توسط نرم‌افزار fsQCA مورد وارسي و ارزيابي قرار گرفتند. مهم‌ترين يافته اين پژوهش در سطح 35 نفر از دانشجويان رشته پزشكي كه نمونه تحقيق را تشكيل مي‌دادند آن بود كه دين‌داري قوي شرط غالباً كافي براي اجتناب از كجروي است. علاوه بر اينكه تقيد زياد به انجام مناسك ديني نيز شرط كافي براي اجتناب از كجروي ارزيابي شد. از سويي ديگر، به‌جانياوردن عبادات ديني شرطي لازم براي كجروي تشخيص داده شد. در مجموع، يافته‌هاي اين تحقيق نشان داد كه در بين ابعاد مختلف دين‌داري نقش بُعد مناسكي در اجتناب از كجروي اهميت به‌سزايي دارد.

This study is about the evaluation of religiosity and one of its outcomes. The study was conducted based on Fuzzy Logic and for that the concepts of religiosity and deviance were defined in a fuzzy set and membership scores were calibrated based on theoretical and substantive knowledge. In this study, the religiosity status of 35 medical students was assessed. The assessment tool was a 17-criterion test related to the 3 dimensions of religiosity i.e. Beliefs, Experimental and Rituals based on a version of Glock and Strak’s multi-dimensional Religious Commitment Scale which was adapted by Islamic rules. One of the findings of this theory was that amongst the 35 assessed students religious commitment was in high level. Also strong religious commitment is usually the sufficient condition of avoiding deviance. Amongst the different dimensions of religiosity Rituals were the most important element in avoidance of deviance. Frequent performance of religious rituals is usually sufficient condition to avoid deviance and low frequency of them is more often than not necessary condition to avoid deviance, which is in accordance to the Islamic ideology.