كاربست نظريه حكومت استيلا ماوردي در ارتباط خلافت و سلطنت در آغاز قدرت‌گيري سلجوقيان

Applying the Theory of the Government Ascendancy of Maverdy in the relation between the Caliphate and the monarchy in the Beginning of the Seljuks’ rise to Power

تحولات سياسي و اجتماعي ايران در دهه‌هاي 420 و 430 قمري، همزمان بود با ضعف آل بويه، رشد فعاليت‌هاي اسماعيليه، ورود صحراگردان تركمن و غز در شرق ايران و رويارويي آنان با غزنويان. خليفه عباسي، القايم، در طي قدرت يافتن طغرل سلجوقي بر آن شد تا قدرت او و به تبع آن گروه‌هاي سلجوقي را به رسميت بشناسد. بنابر نظريه امارت استيلا كه ماوردي طرح كرده است، اگر فردي با زور بر قلمرويي مسلط مي‌شد، در صورت دارا بودن شرايطي مي‌توانست تاييديه خليفه را نيز به دست آورد. اما رفتار سو نيروهاي سلجوقي در هنگام تسلط بر شهرهاي اسلامي و همچنين عملكرد آنان در هنگام حضور در بغداد اين تصور را نزد عامه مردم و همچنين خليفه ايجاد كرده بود كه طغرل فاقد حداقل شرايط لازم براي تفويض حكومت است. ماوردي راه حلي نيز براي اين وضع ارايه كرده بودكه بر اساس آن در صورت عدم كفايت حاكم استيلا يافته، خليفه مي‌توانست از جانب خود براي وي نايبي تعيين كند تا برخورداري نايب از شرايط لازم، جبران‌كننده كمبود اين شرايط در نزد حاكم مستولي باشد. بدين ترتيب خليفه با اعلام عميدالملك كندري وزير طغرل به عنوان نايب خويش سعي كرد تا تفويض حكومت به طغرل را توجيه كند. اين مقاله بر آن است تا مبتني بر روش پژوهش تاريخي و با كاربست نظريه استيلا ماوردي به بررسي ماهيت قدرت‌گيري سلجوقيان در برابر آل بويه بپردازد.

Social and political developments in Iran in 420s And 430s (AH), conincided with the ineptness of the Buwayhid(Ale Boye), the expansion in the activities of the Ismailis, arrivals of the Turkmen and Ghaz Bedouins in the East Of Iran and their confrontation with the Ghaznavids. After the Seljuk Tugrul’s coming to power, The Abbasid caliph, Al-Qaem, decided to recognize the Seljuk groups. According to the theory of the emirate ascendency that had been proposed by Maverdy, if a person took control of a territory by force, they could gain the caliph’s approval only if they met certain requirements. Yet, the misdemeanor of the Sejuk forces in the course of the invasion of Islamic cities next to their actions in the course of their presence in Baghdad had led the public as well the caliph to believe that Tygrul was not least competent to be delegated the state. Yet, Maverdi had offered a solution to this problem suggesting that in case of incompetence, the caliph could assign a deputy (Nayebi) in his place so that the deputy’s competence might counteract the incompetence of the could-be governor. Accordingly, acknowledging Amidolmolk Kandari, Tugrul’s minister, as his deputy, the caliph tried to justify the delegation of the state to Tugrul. Utlizing methods of a historical research and applying Maverdi’s theory, the present article aims at investigating the essence of the the Seljuk’s rise to power against the Buwayhid (Ale Boye).