خانات كريمه؛ هم‌پيمانان عثماني در تصرف قفقاز (995 ـ 986 ق)

Crimean Khanate; Ottoman Allies in the Possession of Caucasus (1578-1587)

سياست‌هاي توسعه‌طلبانه عثماني در دوره سلطان مراد سوم، پاي خانات كريمه را ـ با همه بُعد مسافت ـ به عنوان متحدان عثماني، به تحولات تاريخ سياسي ايران در دوره صفويه باز كرد. ضعف اقتدار مركزي ايران در دوره حكومت سلطان محمد خدابنده موجب شد تا با مساعدت خانات كريمه، نتيجه نبردهاي عثماني و ايران بر سر شروان به نفع عثمانيان خاتمه يابد.خانات كريمه دو اسير ارزشمند (برادران‌خان كريمه) به ايرانيان تسليم كردند.از اين دو يكي در دربار كشته و ديگري پس از مدتي زندگي در دربار و حبس در قلعه الموت موفق به فرار از ايران و پيوستن مجدد به عثمانيان شد. تاثير حضور و نحوه رفتار دربار ايران با اين دو اسير در كنار عمليات نظامي آنان در قلمرو ايران موجب پر رنگ شدن نقش خانات كريمه در تاريخ ايران شده است. اقدامات خانات كريمه هر چند براي خود آنان جز غنايم جنگي دستاورد چنداني نداشت،اما در جدايي مقطعي قفقاز از ايران و تصرف بيست‌ساله آن توسط عثماني‌ها تاثير گذار بود. عليرغم اهميت موضوع هنوز پژوهشي در اين باره در ايران صورت نگرفته است.

Despite all the distances involved, Ottoman expansionist policies in the Sultan Murad III era opened the way for Crimean khanate (as Ottoman allies) into the transitions in the political history of Iran in the Safavid era. Inadequacy of Iran’s central authority during the reign of Sultan Mohammad Khodabandeh made the battles between Iran and Ottoman Empire over Sharwan to end, through the help that came from Crimean khanat, with the victory of Ottomans. Crimean khanate surrendered two valuable captives (Crimean Khan Brothers) to Iranians, one of whom was killed in the court and the other, after a period of time spent there and a spell of imprisonment in the Alamut Castle, managed to flee from Iran and to rejoin Ottomans once more. The effect of the presence of these two captives at the court of Iran and they way they were treated there as well as their militaristic manoeuvres in Iran’s territories has highlighted the role of Crimean khanate in the history of Iran. Although the measures Crimean khanate took, had no significance for them except the spoils of war, it was most influential in the separation of Caucasus from Iran and its 20 year capture by the Ottomons. Yet, despite all its significance, the issue has been left unexplored, hence the purpose of the present study.