تداوم حيات نماد كوه و درخت در هنر تصويري كهن ايران و نمود آن بر فرش هاي معاصر ايراني

در ايام كهن باور بر اين بود كه درختان مقدس با نيروي نهفته در خود ، زندگي انساني و حيواني را رشد مي دهند و به اين دليل ستايش مي شدند. در رويكردهاي اسطوره اي درخت زندگي كه ميوه ي آن باعث حيات جاويد مي شود و درخت كيهاني كه در مركز جهان قرار دارد، همواره مرتبط با كوه يا سنگ مقدس بيان مي شود. مطابق با اين توصيف ها، در برخي آثار هنري و در نمونه هايي از فرش هاي معاصر ايراني برخي درختان مرتبط با كوه يا سنگ تصوير شده اند. تحقيق حاضر در پي پاسخ گويي به اين پرسش است كه درخت قرار گرفته بر فراز نگاره ي مثلثي شكل در برخي فرش هاي معاصر ايراني كه متعلق به صد سال اخير هستند به چه دليل به عنوان طرح درخت زندگي شناخته مي شود و نمونه هاي مختلف تصويري اين دو نماد در فرش معاصر ايران كدام است. بدين سبب به بررسي مفهوم اسطوره اي ارتباط درخت و كوه در اسطوره هاي ايراني پرداخته و سپس نمود آن را در آثار هنري باستاني و دوره ي اسلامي و سپس بر فرش هاي معاصر ايراني بيان مي كند. روش كار تحليلي – تاريخي است و روش گردآوري اطلاعات روش اسنادي و كتابخانه اي است. بر اين اساس درخت زندگي در اسطوره هاي ايراني همواره با كوه مقدس مرتبط است. اين ارتباط از دوران كهن در آثار تصويري هنري ايران و در برخي فرش هاي معاصر ايران نيز مشاهده مي شود؛ در اين فرش ها نقش مايه ي كوه به شكل مثلثي متشكل از نگاره هاي دالبري شكل، به همراه درختي است كه در راس آن قرار دارد و پرندگان و حيوانات اسطوره اي محافظان آنند. در برخي موارد درخت سرو، گاهي درخت با شاخ و برگ فراوان و در مواردي درخت به شكل هندسي بر روي مثلثي قرار گرفته است. اين قالب تصويري از دوران كهن در ايران شناخته شده بوده است. مطابقت هاي تصويري نشان مي دهد تصويرگري كوه و درخت در فرش هاي معاصر ايران تداوم همان سنت هاي تصويري كهن اين دو نماد است. مطالعات اسطوره اي نشان مي دهد كه مفهوم بركت، باروري و تجديد حيات و تجسم نيروهاي زندگي بخش يكي از عميق ترين مفاهيم اين نوع نقش پردازي است.

Sacred trees were praised in ancient times due to the force of nature that was lies in them, which cause to growing human and animals life. In the mythical descriptions, tree of life and cosmic tree is in the center of world which displayed with sacred mountains or rocks. According to these descriptions, in some art works and contemporary rugs, some trees were shown with mountain or rock. This research tries to study about mythical meaning of tree and mountain, and their reflections on Persian rugs. At first, studies on symbolic relation between tree and mountain in Persian myths and then focuses on their appearance in Persian art works and Persian rugs. The method of study is analytical- historical via library research. According to this text, tree of life and cosmic tree are in center of the world in Persian myths; these trees are origin of life. These trees have power of life and are always related with sacred mountains, there is a symbolic connection between tree and mountain in Persian art works, which from ancient time and it is seen on Persian Rugs. In this kind of carpets, the images of mountains shown by a triangle shape which on their head there is a tree, and birds and mythical animals are its guardians. This topic indicates, these connections is archetype and have philosophical religious meaning. The mythical studies indicate these motifs are not realistic images, but are connect with Immortality thoughts; continued existence, concept of blessing, fertility and renewal of life are the most profound implications of this type of processing.