بررسي شيوه هاي حكاكي و مُهركني در دوره قاجار

Methods of Seal Carving In Qajar Era

فن ساخت و توليد مهرهاي سنتي در دوره قاجار از دو شيوه كلي پيروي مي كند. اين شيوه ها با توجه به جنس خام صفحه اثرگذار مهرها از يكديگر متمايز مي شود؛ بنابراين مراحل مقدم بر حكاكي در مهرسازي، اعم از مراحل اجرايي ساخت بدنه يا حتي ويژگي هاي ظاهري مهرها را نمي توان جزو شيوه هاي مُهركني دانست. اين ويژگي ها اغلب به حرفه هاي وابسته مهرسازي مربوط مي شوند و يا كارايي مهر در امور ديواني را توضيح مي دهند؛ و از همين رو در شيوه هاي مختلف حكاكي مهر نيز مشابه به نظر مي رسند. در دوره قاجار اغلب مهرهاي سنگي را از عقيق و مهرهاي فلزي را از برنج مي ساختند. ابزار و قلم حكاكي مهرهاي فلزي بسيار ساده و ظريف بود و مهرهاي سنگي را نيز بيش تر با دستگاهي موسوم به«عقيق كَن» حكاكي مي كرده اند. روش اجرا نيز بر اساس كندن نقش و زمينه نقش مهر يا تراش سطح مهر انجام مي پذيرفت. در واقع خبرگي حكاكان قاجاري در بهره جستن از ابزار ساده و آشنايي آن ها با حرفه هاي وابسته حكاكي، در ساخت و عرضه مهرهايي مرغوب در دوره قاجار بسيار تعيين كننده بوده است. در مقاله پيش رو شيوه هاي حكاكي مهر در دوره قاجار بر مبناي گردآوري ميداني با روش تحقيق تاريخي – توصيفي، زير عناوين مهرهاي برنجي(فلزي) و مهرهاي عقيق(سنگي) بررسي و تحليل شده است.

There were two general methods for making and production of traditional seals in Qajar Era. These methods were defined and designated according to the raw material of the seals i.e stone or metal. So the process of preceding engraving, ranging from the construction of the seals or appearance features should not be known as the methods of seal carving. These characteristics often associated with the professions which are related to the seal making or explains their roles in bureaucratic works. In Qajar Era, stone seals were often made of agate and metal seals were made of brass. However, the phases of seal making before carving, such as text writing, composition and "chap nevisi" were the same in both methods. The tools used for carving metal seals were very simple and delicate and the stone seals were usually engraved by a machine called “Aqiq-kan” ʹʹagate- carver". Actually, Qajar engraversʹ proficiency in exploiting of these simple tools and their knowledge of relating crafts to carving were quite decisive in making and presenting of high-grade seals in Qajar Era. In this paper, seal engraving styles in Qajar period based on historical - description research and field collection methods, the intervertebral titles brass (steel) and seals agate (stone) have been analyzed.