بازتاب اندرزنامه‌هاي پهلوي در ادب و حكمت ايران اسلامي

Elements of Pahlavi’s “Books of Advices” in Irano-Islamic Literature and Wisdom Words

در ميان نوشته‌هاي فارسي‌ ميانه، آثار اندرزي اهميت خاصي دارند. اندرزها مسايل اخلاقي جامعه را بازتاب مي‌دهند و معرف انديشه‌، گفتار، و كردار مردم در گذشته‌هاي دورند و گوياي اين واقعيت آشكار نيز هستند كه ايرانيان، به‌ويژه در دوره ساساني، به سخنان و نوشته‌هايي با مضمون اخلاقي و اجتماعي دل‌بستگي فراوان داشته‌اند. انعكاس مطالب اندرزي محدود به دوره ساساني و فرهنگ ايران پيش از اسلام نيست، بلكه در آثار ادبي فارسي و نوشته‌هاي ايرانيان به زبان عربي نيز، به فراواني، مشاهده مي‌شود و از اين‌روست كه اين‌ گونه ادب را از ويژگي‌هاي فرهنگ مشرق‌زمين دانسته‌اند. براي پي‌گيري دايره وسعت اندرزنامه‌ها و تاثير آن‌ها در دوره‌هاي گوناگون نه‌تنها بايد مجموعه‌هاي حماسي و در راس آن‌ها شاهنامه يا آثار ابوعلي‌ مسكويه مانند جاويدان خرد يا خردنامه را بررسي كرد، كه بايد مجموعه‌هاي امثال و حكم فارسي، كلام حكمت‌آميز شاعران و نويسندگان بزرگي چون استاد سخن، سعدي شيرازي، را نيز واكاوي كرد تا بتوان بخشي از اين‌گونه تاثيرات را در پيش چشم داشت.

Books of advices (andarznamih) occupy are an important part of Pahlavi’s middle-Persian written texts corpus. Words of advices reflect ethical and social issues and introduce modes of thinking, ways of speaking and behaviors pertaining to a different era. In Sassanid times, writings and speeches with ethical and social contents enjoyed a unique status. Books of advices are not only found in the pre-Islamic Sassanid environment, but are extensively present In Persian literature as well as in Arabic writings compiled by Persian authors. It can be argued that such literary works are characteristics of eastern literature. In order to assess the extent of the influence of books of advices on various areas of Persian literature, we will rely upon epic literature particularly the Shanamih of Firdowsi and the work of Ibn Miskawayh entitled eternal wisdom (javidan khirad); we will also turn our attention to Persian proverbs and words of wisdom from eminent poets and writers like Sa’adi Shirazi.