«يكي كودكي دوختند از حرير» تحليل شخصيت سام بر پايه نظريه آدلر و نمايش‌درماني

The Analysis of Sam’s Characteristic According to the Theory of Adler and Drama Therapy

هنردرماني به‌منزله روشي براي گشودن ناخودآگاه و بازسازي، بازآفريني يا فرافكني مسايل و مصايب درون بعد از دستاوردهاي فرويد، يونگ، آدلر و ... به صورتي مدون و مشخص درآمد. در شاهنامه سام به سبب داشتن فرزندي عيبناك دچار احساس حقارتي ديرسال مي‌شود كه تا زادن رستم به درازا مي‌كشد. سام، بعد از ديدن عروسكي پارچه‌اي شبيه رستم نوزاد، دگرگون مي‌شود. اين كار به شكل مراسمي آييني و باشكوه اجرا مي‌شود كه با تعاريف و كاركردهاي نمايش‌درماني همگوني دارد. اين نوشتار ابتدا در نگاهي تاريخي به تاثير و تاثر ذهن و روان و ادبيات و هنر مي‌پردازد. سپس، به صورت خاص، نقش عروسك در باورها و مراسم آييني مطرح مي‌شود. آن‌گاه علت و چگونگي شكل‌گيري احساس حقارت در سام، بر پايه نظريه آدلر، مي‌آيد (آدلر بر آن است كه منشا همه رفتارهاي انسان احساس حقارت است). سرانجام، رهايي زال از احساس حقارت، زادن رستم و روش درماني زال (نمايش‌درماني) در درمان سام، علت و تاثير ساختن عروسك پارچه‌اي شبيه رستم و انطباق با روش نمايش‌درماني طرح، بحث، و تحليل شده است. اجراي نمايشي زادن رستم، بازسازي زادن زال است. بنابراين نمايش‌درماني باعث مي‌شود روياي فرزند‌خواهي سام، كه با زادن زال عيبناك محقق نشده بود، تحقق يابد و او از احساس حقارت رها شود. از نظر تاريخ نمايش نيز اين داستان آغاز نمايش‌درماني در ايران به شمار مي‌آيد. در كنار نمايش‌درماني زال، روايت‌درماني فردوسي نيز هست؛ زيرا كل ماجرايي كه فردوسي روايت مي‌كند به نوعي باعث تزكيه و پالايش مخاطب شاهنامه مي‌شود و اگرچه رستم محصول پيوند زال و رودابه براي درمان سام است، اما محصول واقعي اين پيوند خود شاهنامه است.

Mind and spirit have been considered as the origin of art and literature and also the effects of art and literature on human’s mind and spirit since old times. In this realm art therapy was specified and compiled as a tool to open subconscious and reconstruct, recreate or project inner problems and hardships after achievements of Freud, Yong, Adler, … Sam had been suffering from old sense of inferiority due to his disabled son which continued until Rostam’s birth .Sam changed after seeing a rag doll which was like newborn Rostam. This article analyses this event for the first time in the form of theater therapy to cure Sam’s sense of inferiority. From this point of view this story can be known as the beginning of theater therapy in Iran.