تاثير تنظيم‌كننده‌هاي رشد، محيط كشت و ذغال فعال بر ريزازديادي سرخدار (Taxus baccata L.)

The effect of growth regulators, medium and activated charcoal on micropropagation of Taxus baccata

سرخدار با نام علمي T. baccata از معدود درختان سوزني برگ ايران است. اندام‌هاي اين گياه حاوي ماده شيميايي فوق‌العاده ارزشمند به نام تاكسول مي‌باشد. هدف از اين تحقيق بررسي اثر تيمارهاي مختلف شامل محيط كشت، تنظيم‌كننده رشد و ذغال فعال بر ريزازديادي سرخدار بود كه نتايج اين آزمايش مي‌تواند به صورت يك پروتكل جهت تكثير و انبوه گياه سرخدار و در نهايت احياي جنگل‌هاي سرخدار از كشت بافت درآيد. اين آزمايش به روش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي انجام شد. دو فاكتور محيط كشت (MS پايه، MS (½ nitrate)) و تركيب هورموني شامل سيتوكينين‌ها Kin، BAP در سه سطح و Zeatin در يك سطح و اكسين IBA در سه سطح در ريز نمونه سر شاخه مورد استفاده قرار گرفت. اين تيمارها يا با ذغال فعال يا بدون ذغال فعال در دو صفت تعداد رويش جديد برگ و طول گياهچه بكار برده شدند. در ريشه زايي از محيط‌هاي كشت WPM،½ WPM ، MS، ½ MS يا در تركيب با IBA، NAA در سه سطح و يا بدون تنظيم كننده رشد استفاده شد. بهترين تعداد برگ در محيــط كشـت MS پايــه در تركيــب هورموني Kin 3 ميلي‌گرم در ليتر بدست آمد و ماكزيمم اندازه طول شاخساره در محيط كشت MS پايه با تنظيــم‌كننـده رشــد Kin 3 ميلي‌گرم در ليتر و همچنين با BAP 3 ميلي‌گرم در ليتر (cm 67/2) همراه با ذغال فعال مشاهده شد. ريشه زايي در محيط WPM پس از دو ماه بدست آمد. تشكيل ساقه و افزايش طول ساقه نياز به تيمار اكسين و سيتوكينين دارد كه البته تاكيد بر اين است كه اكسين با غلظت پايين استفاده گردد.

English yew (Taxus baccata) is one of the limited coniferous species in Caspian forests of Iran. Taxol, unique drug employed for the bark of Taxus species. A factorial experiment was carried out to find the best combination of media and plant regulators. Micropropagation carried out to find apartical method for mass propagation. In this research two kinds of media (MS, MS(½ nitrate)), two various plant regulators (BAP, Kin + IBA), one explants (shoot tip) and presence or absence of 2 g/l active charcoal were studied. For root induction elongated shoots after 1 month were cultured on MS, ½ MS, WPM, ½ WPM media supplemented with levels of 2 growth regulators including (IBA, NAA) or without growth regulators. The best treatment for new growth leaves was the use of MS media with 3 mg/l Kin in combination activated charcoal 2 g/l and the best response (2.67 cm) was observed on MS medium with 3 mg/l Kin and also 3 mg/l BAP in combination activated charcoal 2 g/l for shoot elongation. After 2 months rooting of T, baccata was obtained on WPM in the absence of growth regulators. The best elongated shoots were on media containing lower concentration of plant growth regulators. Auxin and cytokinin were important on the elongated shoots. BAP was also found to be effective in inducing shoots and shoots elongation.