واسطه‌هاي شناخت از ديدگاه علامه طباطبايي(ره)

Means of Knowledge in ‘Allamah Tabataba’i

معرفتشناسي يا شناختشناسي، علمي است كه درباره معرفتهاي انسان و ارزشيابي انواع آنها و تعيين معيار صدق و كذب آنها بحث ميكند. اگرچه اين مبحث بعنوان علمي مستقل و شاخه‌يي از فلسفه سابقه و قدمت زيادي در تاريخ علوم ندارد، اما انديشمندان هرگز از مسيله شناخت و ارزش و اهميت آن غافل نبوده‌اند و پرداختن به اين موضوع، به دهه‌هاي اخير منحصر نميشود. در فلسفه و منطق اسلامي هم مباحث معرفتشناسي، در ابعاد گوناگوني، بطور پراكنده مطرح شده است و بسياري از آنها صبغه» وجودشناسانه دارد نه معرفتشناسانه. ‌علامه طباطبايي در آثار خود، در برخي موارد بطور مستقيم و گاهي در خلال ساير بحثهاي فلسفي و بشيوه پيشينيان، به مباحث مربوط به معرفتشناسي و معرفي واسطه‌هاي شناخت پرداخته است. نوشتار پيشرو، وسايط شناخت را از ديدگاه علامه طباطبايي مورد بررسي قرار ميدهد. او مانند ساير انديشمندان منسوب به حكمت متعاليه، كوشيده است تا بتبعيت از سنت نبوي و سيره ايمه هدي، درهم تنيدگي عرفان و فلسفه و قرآن را در فهم حقيقت لحاظ كند و هر سه ابزار معرفت ـ‌‌يعني شرع (وحي)، عقل و قلب‌‌ـ را همزمان و همراستا مورد استفاده قرار دهد. از نظر علامه واسطه هاي شناخت عبارتند از: حس، عقل، فطرت و شهود كه خود وحي، الهام و روِيا را نيز در بر ميگيرد.

Epistemology studies the nature of knowledge, evaluates its different types, and determines the criterion for their truth and falsity. Although this field of study does not have a long background in the history of sciences as an independent science and a branch of philosophy, thinkers have never neglected the problem of knowledge and its value and importance. Therefore, attention to this subject is not limited to recent decades. Epistemological issues have been scatteredly discussed from their different dimensions in Islamic philosophy and logic, and many of them enjoy an ontological, rather than epistemological nature. In his works, ‘Allamah Tabataba’i has sometimes directly and sometimes, following the method of early philosophers, between the lines of his other philosophical discussions dealt with the problems related to epistemology and introduced different means of knowledge. The present paper examines the means of knowledge from ‘Allamah Tabataba’i’s point of view. Like other thinkers advocating the Transcendent Philosophy, he has tried to take the integration of gnosis, philosophy, and the Qur’an in the perception of the truth into consideration following the prophetic tradition and the path of Imams or right guidance. In doing so, he has employed all three means of attaining knowledge, that is, Shar‘ (revelation), the intellect, and heart, at the same time. In ‘Allamah’s view, the means of knowledge include the sense perception, the intellect, fitrah (primordial nature), and intuition, which also contains revelation, inspiration, and dream by itself.