بررسي انديشه سياسي امام محمد غزالي

A Review of Imam Muhammad Ghazaliʹʹs Political Thought

هدف اين نوشتار، واكاوي انديشه سياسي امام محمد غزالي در چگونگي استفاده از منابع درون ديني براي امكان زيست بهتر جامعه معاصر خويش مي‏باشد. اين مقاله به روش تحليلي و به صورت مطالعه موردي، با استفاده از اسناد، مدارك و منابع موجود، به‏ويژه كتاب‏هاي مهم و اصلي غزالي موضوع را در كانون مطالعه قرار داده است. مهم‏ترين يافته‏هاي پژوهش نشان مي‏دهد كه تحليل انديشه سياسي غزالي بر اساس مباني ديني بدون توجه به كارگزاران چهارگانه سياست (حاكم، فقيه، عالم و واعظ)، امكان‏پذير نيست؛ حاكم و فقيه به كار اصلاح حوزه بيروني و اجتماعي نخبگان و توده مردم مي‏پردازند. حوزه دروني و خصوصي نخبگان و عوام مردم را به ترتيب علماي آخرت و وعاظ اصلاح مي‏كنند. اين عوامل چهارگانه هنگامي در اداره جامعه موفق مي‏شوند كه آگاهي از مباني دين و فلسفه وجودي انسان و جايگاه وي در هستي در بستر تعليم و تربيت شكل گرفته باشد.

The present paper aims at investigating Imam Muhammad Ghazaliʹs political thoughts in terms of the manner his use of intra-religious sources to enable his contemporary society to lead a better life. This case study which relies on the available evidence and sources, particularly Ghazaliʹs main works attempts through an analytical method to study his political thoughts. The most important research finding shows that it is impossible to analyze Ghazaliʹs political thought on the basis of religious foundations without considering the four agents of politics (i.e.ruler, faqih, religious scholar and preacher). The ruler and faqih are to correct the social and external life of the elite and the masses, and religious scholars and preachers are to set right the internal and private life of the elite and the masses. These four agents will make successful in managing the society if the knowledge about the principles of religion, and the philosophy of existence of man and his position in the universe is found in the area of education.