تحليل گفتمان‌هاي هنر در ژيوپوليتيك جهان اسلام

Local-Global Discourse in the Islamic Art;‎ Discourse Analyses of Art in the Geopolitics of the Islamic World

اسطوره زبان جهاني هنر، به‌عنوان زباني با نمادهاي مشترك ميان همه فرهنگ‌ها، در برابر ‏رويكرد تمايز سبك‌ها و ژانرهاي هنري، كه بر بومي بودن تجربه‌هاي آفرينش هنر تاكيد دارند، ‏از ديرباز در نظريه‌هاي هنر مطرح بوده است. هنر مدرن با ارايه فرم‌هاي ناب، آبستره و ‏انتزاعي ادعاي تحقق ايده زبان جهاني هنر كرد. اما اين طرح از هنر جهاني با نقد مركزگرايي ‏اروپايي آن در دهه 1960 مورد بحث قرار گرفت. موج ديگرِ ادعاي تحقق هنر جهاني در ‏دهه‌هاي اخير با فراگيري عصر جهاني‌شدن آغاز گرديد. با اين حال همچون ديگر عرصه‌هاي ‏فرهنگ اين دغدغه وجود دارد كه آيا هنر جهاني به‌عنوان شكل‌ها و فرم‌هاي ناب كه وجه ‏مشترك ميان فرهنگ‌ها است در حال شكل‌گيري است يا در پس هژموني دنياي غرب، الگوهاي ‏آفرينش هنر غرب در حال جهاني‌كردن و مرجع قرار دادن خود هستند. نتيجه اين جريان آيا ‏حركت به سوي هم‌شكلي در آفرينش هنري و حذف تنوع‌هاي هنري نخواهد بود؟ جريان جهاني‌شدن، آنتي‌تز بومي‌گرايي يا جريان مقاومت‌فرهنگ‌هاي بومي در برابر ‏اضمحلال را در درون خود شكل داد. طرح دوباره هنرهاي منطقه‌اي مانند هنر آسيايي، هنر ‏عربي، هنر آفريقايي و هنرهاي ملي مانند هنر ژاپني، هنر كوبايي و احيا استراتژيك آنها از ‏سوي دولت‌ها و حكومت‌هاي منطقه‌اي گونه‌اي مقاومت در برابر جهاني‌شدن و هضم شدن در ‏الگوهاي فراگير بود. تقويت و احيا هنر اسلامي نيز در دو دهه اخير با عناويني چون هنر جهان ‏اسلام، هنر كشورهاي اسلامي، هنر مسلمانان و هنر خاورميانه در همين جريان تفسيرپذير ‏است. در مقاله حاضر ضمن پرداختن به گونه‌هاي مختلف هنر منطقه‌ايِ اسلام بر تفاوت‌هاي ‏ميان اين‌ گونه‌ها تاكيد خواهد شد؛ با اين حال وجه مشترك آنها به‌عنوان مقاومت فرهنگي در ‏برابر جهاني‌سازي هنر مورد تحليل قرار خواهد گرفت. در اين مقاله با تاكيد بر رويكرد ‏روش‌شناختي گفتماني لاكلا و موفه به مفصل‌بندي، دال‌ّهاي مركزي و دال‌ّهاي شناور هنر ‏مدرنِ جهان اسلام پرداخته، و صورت‌بندي گفتماني آن ارايه خواهد شد.‏

With its common language and symbols among all cultures, the idea of universal ‎art has long been a matter of debate in the theories of art, as opposed to another ‎approach to art that believes in the diversity of artistic styles and genres with an ‎emphasis on the locality of artistic creation. Modern art, presenting pure and abstract ‎forms of art, considered the realization of the universal art as possible. This model of ‎art, however, with its European centralism was criticized in the 1960s. Another ‎wave claiming the realization of universal art appeared in recent decades within the ‎globalization discourse. Nonetheless, like other cultural arenas, this concern remains ‎as whether universal art is developing as pure forms which are common to all ‎cultures or it is Western artistic creation models which are globalizing themselves ‎and imposing themselves as the authorities behind the hegemony of the western ‎world. Will not the result of this current be a move towards conformity in artistic ‎creation and elimination of artistic varieties?‎ The globalization movement has strengthened the antithesis of localization in ‎itself. The strategic revival of regional arts, such as Asian art, Arabic art, African art, ‎as well as national arts, such as Japanese or Cuban arts, by governments and ‎opponents of globalization may be considered as resistance against being digested in ‎universal models. The strengthening and revival of the Islamic art during the last ‎two decades under titles such as the Islamic world art, the Islamic countries art, ‎Muslims’ art, and the Middle Eastern art can be categorized under this movement.‎ In this article, as we deal with various forms of art in the Islamic region, we ‎emphasize the differences among these forms. At the same time, their common point ‎as a cultural resistance against the globalization of art will be analyzed. With an ‎emphasis on the Laclau and Mouffe’s methodological approach to discourse, this ‎article spells out the central signifiers and floating signifiers of modern art in the ‎Islamic world and present its discourse configuration.‎