تاثير تنش خشكي آخر فصل بر عملكرد، اجزاي عملكرد و دماي سايه انداز گياهي ارقام گندم نان

Effect of post-anthesis drought stress on yield, yield components and canopy temperature of bread wheat cultivars

عملكرد دانه گندم در اكثر مناطق زراعي ايران در نتيجه بروز تنش خشكي پس از گلدهي كاهش مي‌يابد. به منظور بررسي اثر قطع آبياري بر عملكرد، اجزاي عملكرد و دماي سايه‌انداز ارقام گندم نان پژوهشي در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شيراز در سال‌هاي زراعي 89-1388 و 90-1389 طراحي و اجرا گرديد. آزمايش به صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار بود. عامل اصلي رژيم آبياري (آبياري معمولي و قطع آبياري بعد از گلدهي) و عامل فرعي ارقام گندم نان (چهل رقم) بود. نتايج نشان داد كه قطع آبياري باعث كاهش معني‌دار عملكرد دانه، تعداد دانه در واحد سطح، وزن هزار دانه، عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت، شاخص افت دماي سايه انداز گياهي، آهنگ تجمع عملكرد بيولوژيك، سرعت توليد عملكرد دانه و سرعت پر شدن دانه شد. در شرايط آبياري معمولي بيشترين عملكرد دانه از ارقام شيرودي (8864 كيلوگرم در هكتار)، نويد (8440 كيلوگرم در هكتار) و كرج-2 (8403 كيلوگرم در هكتار) و در شرايط قطع آبياري بيشترين عملكرد دانه در ارقام مغان-2 (4445 كيلوگرم در هكتار) و عدل (4179كيلوگرم در هكتار) مشاهده شد. وجود همبستگي مثبت و معني‌دار بين عملكرد دانه و شاخص افت دماي سايه انداز گياهي در هر دو شرايط رطوبتي، حاكي از آن است كه اين شاخص، شاخص مناسبي براي شناسايي ارقام مقاوم به خشكي آخر فصل مي باشد.

Wheat grain yield is reduced by post-anthesis drought stress conditions in most wheat growing farmlands of Iran. To evaluate the effect of post-anthesis-withholding irrigation on yield, yield components and canopy temperature of wheat cultivars, a field experiment was conducted as split plot in a completely randomized block design with four replications at experimental farm of college of Agriculture, Shiraz University during 2009-2010 and 2010-2011 growing seasons. Irrigation regimes (normal and cut off after anthesis) and bread wheat cultivars (40 cultivars) were assigned in main plots and subplots, respectively. The results showed that post-anthesis withholding irrigation significantly reduced grain yield, grain number per unit area, 1000 grain weight, biological yield, harvest index, canopy temperature depression (CTD) index, rate of biological yield accumulation, grain yield production rate and grain filling rate. Maximum grain yield under normal irrigation conditions belonged to Shiroudi (8864 kg.ha-1), Navid (8440kg.ha-1) and Karaj-2 (8403 kg.ha-1) cultivars, whereas in the late season drought stress conditions, Moghan-2 (4445 kg.ha-1) and Adl (4179 kg.ha-1) had maximum grain yield. Positive and significant correlation between grain yield and CTD under two irrigation regimes suggested that CTD might be a good indicator for selecting of drought resistant cultivars for late season water deficit, as well as high grain yield under normal irrigation conditions.