شاخص بهره‌وري آب و راهكار آتيه كشاورزي كشور

Water Productivity Index and Solutions for Future Agricultural Activities in Iran

با محدود شدن منابع آبي و اثرات تغييرات اقليمي در چند دهه اخير و همچنين افزايش نياز بخش‌هاي صنعت، شرب و محيط زيست، مصرف آب در بخش كشاورزي به عنوان مصرف‌كننده اصلي منابع آب، بايد به نفع ساير بخش‌ها كنترل شود. بديهي است پايش اين فرايند نيازمند مولفه‌هاي خاص خود است. در اين راستا، شاخص بهره‌وري آب به عنوان يكي از اين مولفه‌ها در چند سال اخير در برنامه‌ريزي‌هاي ملي مورد توجه قرار گرفته است. بهره‌وري آب در كشاورزي، عملكرد درآمد اقتصادي، شرايط اجتماعي، توليد كالري، پروتيين و... را به ازاي واحد آب به‌كار‌رفته بيان مي‌كند و در جايي كه تنها شاخص عملكرد به ازاي تبخير و تعرق گياه مد نظر است، كارايي مصرف آب مطرح مي‌شود. بهره‌وري را در سطوح مختلف گياه، دام، جنگل، آبزي‌پروري و واحد‌هاي توليدي، مزرعه، سيستم آبياري، شبكه آبياري و حوضه آبريز يا عرضه‌هاي طبيعي (مرتع و فضاي سبز) مي‌توان محاسبه كرد. افزايش بهره‌وري، به‌ويژه از ديدگاه ارزش توليد به ازاي واحد مصرف آب به طور مستقيم يا غيرمستقيم مي‌تواند راهكار مهمي براي بهبود معيشت جوامع محلي باشد. در حال حاضر بهره‌وري آب كشاورزي در كشور در حدود 88/0 كيلوگرم به ازاي يك مترمكعب مصرف آب است كه بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدت تا سال 1404 بايد به حداقل 2/0 كيلوگرم به ازاي يك مترمكعب افزايش يابد. اختلاف در بهره‌وري آب محصولات مختلف در استان‌هاي مختلف كشور و همچنين در مقايسه با كشور‌هاي مختلف ولي با شرايط اقليمي مشابه نشان‌دهنده وجود پتاسيل براي افزايش بهره‌وري آب كشاورزي است.

As water resources constantly shrink and due to climate changes in the past few decades and increased demand for water in industrial, household and environmental sectors, water consumption in agriculture sector as the main consumer of water resources, should be controlled in favor of other sectors. Obviously, controlling this process needs special components. Water productivity index is one of those components, which has come to the fore in national plans during the past years. Water productivity in agriculture sector describes the value of a unit of water in terms of economic income, social conditions, as well as the amount of calories and proteins that it produces. When water yield in terms of evaporation from plants is the sole performance index, more attention is paid to efficiency of water consumption. Productivity can be estimated in terms of crops, livestock, forests, culture farms, production units, farms, irrigation system, irrigation network, basins, and natural areas (such as pastures and green spaces). Increased productivity can directly and indirectly improve living standards of local communities by increasing production per unit of consumed water. At present, water productivity for agriculture sector in Iran is about 0.88 kg for every cubic meters of water which should at least increase to 2 according to the 20-Year Perspective Plan. Differences in water productivity for different crops in different Iranian provinces and its comparison with other countries with similar climatic conditions reveals more potentials for increasing water productivity in agriculture sector. Several policies can help to increase productivity which include: 1) changing the policy of increasing land productivity index in favor of water productivity; 2) development of research activities on agricultural crops which need less water, have shorter growth period, and are more resistant to environment tensions such as dry spells; 3) development of improved farming methods such as “no tillage” and “minimum tillage” methods; promoting irrigation management in early growth stages (by reducing water consumption); seeding raw crops in greenhouse and using less water; 4) taking advantage of virtual water index; and 5) improving irrigation management.