تاثير فرارفت بر توازن انرژي در فرايند تبخير- تعرق گياه كلزا در منطقه تبريز

Influence of Advection on Energy Balance in Canola Crop Evapotranspiration Process in Tabriz Region

آزمايشي به منظور مطالعه تاثير فرارفت بر توازن انرژي در فرايند تبخير- تعرق زراعت كلزا در بهار سال 1389 طراحي و در ايستگاه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز به اجرا گذاشته شد. گياه كلزا در داخل لايسيمتر مستقر در وسط مزرعه 6/1 هكتاري كشت گرديد. شدت تبخير-تعرق، شاخص سطح برگ و ارتفاع گياه در داخل لايسيمتر اندازه گيري شدند. با استفاده از توازن انرژي در سطح مزرعه، ضريب پريستلي- تيلور(?)، نسبت مقدار تبخير- تعرق حاصل از فرارفت به تبخير- تعرق از سطوح پوشش گياهي(R_ad )، نسبت شدت تبخير- تعرق لايسيمتري به تابش خالص رسيده به سطح مزرعه (ET/R_n ) در روزهاي پس از كاشت، پديده فرارفت در مزرعه كلزا تعيين شد. مقادير منفي جريان گرماي محسوس (H)، وجود فرارفت از روز 39مين پس از كاشت را در منطقه تاييد كرد. مقادير ? و ET/R_n نشان داد كه در اين منطقه فرارفت قابل توجهي بر فرايند تبخير- تعرق موثر بوده است. مقادير R_ad در برخي از روزهاي فصل رشد كلزا به بالاتر از 60 درصد نيز رسيد. اين مسيله به روشني تاثير انرژي حاصل از فرارفت بر ميزان تبخير- تعرق را نشان مي دهد. در منطقه مورد مطالعه بجز فرارفت منطقه اي، به دليل كوچك بودن قطعات زيركشت، متفاوت بودن زمان هاي آبياري مزارع مجاور و آيش بعضي از قطعات، فرارفت محلي نيز بوقوع مي پيوندد. بررسي ها نشان داد، وقتي كه شاخص سطح برگ به 1 و ارتفاع گياه به 15 سانتي متر رسيدند، شيب دمايي بين قطعه زيركشت و اطراف آن، كه ناشي از افزايش تعرق مرتبط با LAI و ارتفاع بوته مي باشد، باعث منفي شدن B و H شده و فرارفت اتفاق مي افتد.

An experiment to study the effect of advection on energy balance in process of canola field evapotranspiration was designed and conducted at the Agricultural Research Station of Tabriz University in spring of 2010. For this research canola was planted in a lysimeter located in the middle of a 1.6 hectare experimental field. Evapotranspiration rate, leaf area index and plant height were determined inside the lysimeter. The advection phenomenon was investigated using the energy balance in the field surface, Priestley-Taylor coefficient (?) and the ratio of evapotranspiration obtained from advection energy to vegetation surface evapotranspiration (R_ad ). Bowen’s ratio (B), and ratio of lysimetric evapotranspiration to received net radiation in the fields (ET/R_n ) on different days after planting in the canola field were also determined. Negative values of sensible heat flux confirmed the advection occurrence from 39 days after planting and values of ? and ET/R_n showed that advection affected evapotranspiration process as significantly in this region. The values of R_ad reached more than 60 percent in some days of the growing season. This issue clearly proved the influence of advection energy on canola field evapotranspiration. In the study region except regional advection, local advection could occur across large fields due to the existance of small farms, different timings and amounts of irrigation and fallow duration of some farms. Results showed that, when leaf area index and plant height reached to 1 and 15 cm respectively, temperature gradient between the farm and the surrounding area were increased due to increment of LAI and plant height which increased the transpiration in turn. In this stage the resulted negative values of B and H confirmed the occurance of advection phenomenon.