شبيه‌سازي رواناب خروجي در حوزه‌هاي آب‌خيز بدون آمار با استفاده از مدل بارش- رواناب AWBM (مطالعه موردي: استان سيستان و بلوچستان)

Simulation of outlet runoff in ungauged catchments by using AWBM Rainfall-Runoff Model

مدل‌هاي هيدرولوژيكي يكي از روش‌هاي برآورد رواناب به‌دست آمده از بارندگي مي‌باشند. اين مدل‌ها با شبيه‌سازي فرآيند رواناب- بارش، رواناب به‌دست آمده از بارندگي را در حوزه‌هاي آب‌خيزي بدون ايستگاه اندازه‌گيري با حداقل زمان ممكن و كم‌ترين هزينه برآورد مي‌كنند. مدل AWBM كه در سال 1993 توسط بوتون تكميل شد يكي از انواع مدل‌هاي بارش- رواناب است كه مي‌تواند رواناب را با استفاده از داده‌هاي بارش روزانه يا يك‌ساعته محاسبه نمايد. كاربرد نتايج روزانه به‌دست آمده از اجراي اين مدل در مطالعات مديريت و استحصال آب و نيز نتايج يك‌ساعته مدل‌سازي براي محاسبه‌هاي مربوط به برنامه‌ريزي و مديريت سيلاب مي‌باشد. در اين پژوهش براي ارزيابي مدل، 6 زيرحوزه بلوچستان جنوبي واقع در استان سيستان و بلوچستان مورد استفاده قرار گرفته است. بارش روزانه به كمك روش TPSS به‌صورت منطقه‌اي در آمده و دبي‌هاي روزانه هم به دبي‌هاي ويژه تبديل مي‌گردد. در نهايت به كمك مدل و با بهينه‌سازي پارامترهاي مدل ميزان دقت و كارايي مدل در برآورد رواناب محاسبه‌اي و مقايسه آن با رواناب مشاهده‌اي به‌وسيله ضرايب كارآيي و تعيين مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج محاسبه شده توسط مدل در همه زيرحوزه‌ها نشان مي‌دهد كه مدل مي‌تواند شبيه‌سازي قابل‌قبولي در حوزه‌هاي مورد مطالعه داشته و با اطلاعات قابل دسترس، عكس‌العمل حوزه‌هاي بدون آمار (يا داراي آمار كوتاه‌مدت) را در مقابل بارش دريافتي شبيه‌سازي نموده و از قابليت خوبي در پژوهش‌ها و مدل‌سازي بارش- رواناب در مناطق خشك و نيمه‌خشك برخوردار باشد.

Hydrological models are one of the currently used techniques for simulating runoff produced from rainfall. These models by simulatation of rainfall-runoff process, are able to estimate runoff values in ungauged cachments without spending high cost and long time. AWBM rainfall-runoff model developed by Boughton in 1993, can calculate runoff based on hourly and daily rainfall. Daily and hourly results obtained from the modelling are used in flood mangement and planning, respectivly. This model includes set of surface storage parameters (C1, C2, C3), partial area parameters (A1, A2, A3), and using daily rainfalls and discharges, monthly runoffs and evaporations. In this study, in order to evaluate the model performance, six sub-catchments located in the south of Sistan and Balochestan province were chosen under a case study. The analysis was carried out by the available data from these sub-catchment including Bah in Sistan and Balochstan Province. Daily rainfall data by using TPSS method were converted to regional data and daily diacharge to specific discharge in mm. Finally, accurancy and efficiency of the AWBM model in simulating runoff evaluated by efficiency was and determination cofficients. The results show the model can simulate runoff reasonably in all sub-catchments under study and other ungauged catchments, and also can be used as a useful tool for research and modelling hydrological process of rainfall-runoff in catchments located in arid and semi-arid regions.