پيش‌بيني پذيرش مردمي سناريوهاي مديريت پوشش گياهي در حوزه آب‌خيز چهل‌چاي- استان گلستان

Predicting the community acceptance level of the vegetation- based management scenarios for the Chehel-Chai Watershed,Golestan Province-Iran

پيش‌بيني سطح پذيرش مردمي فعاليت‌هاي مديريتي در سطح حوزه آب‌خيز از جمله ارزيابي‌هاي ضروري براي رسيدن به مديريت جامع آب‌خيز مي‌باشد. اين پژوهش به‌منظور پيش‌بيني سطح پذيرش مردمي سناريوهاي مديريت پوشش گياهي در راستاي حل مشكلات سيل و فرسايش خاك در آب‌خيز چهل‌چاي انجام گرفت. آب‌خيز چهل‌چاي با مساحتي حدود 25680 هكتار و جمعيتي برابر 14048 نفر در استان گلستان واقع شده و يكي از سرشاخه‌هاي رودخانه گرگان‌رود است. پس از انتخاب 4 گزينه مديريتي، 16 سناريوي محتمل مديريت پوشش گياهي تدوين شد. با انجام مطالعات ميداني اجتماعي در سطح آب‌خيز به‌منظور پيش‌بيني پذيرش مردمي سناريوهاي مديريتي، طي مصاحبه حضوري با بهره‌برداران آب‌خيز براي هر فرد به تفكيك پرسش‌نامه‌اي تكميل شد. با توجه به رابطه كوكران و طي يك بررسي ميداني- اجتماعي با روش نمونه‌گيري انتساب متناسب به 139 آب‌خيزنشين از جامعه آب‌خيزنشينان حوزه چهل‌چاي مراجعه شد. شركت‌كنندگان در مطالعه اجتماعي از نظر قصد آن‌ها براي اجراي سناريوهاي مديريت پوشش گياهي در آب‌خيز مورد بررسي براي آينده نزديك (5 سال پيش‌رو از سال 1388) مورد پرسش قرار گرفتند. هدف اين پرسش اين بود كه احتمال پذيرش سناريوهاي مديريتي در بين جامعه آب‌خيزنشين به‌دست آيد. براي رسيدن به اين مقصود، از توزيع احتمالاتي دوجمله‌اي استفاده شد. در تجزيه و تحليل پذيرش اجتماعي سناريوهاي مديريت پوشش گياهي، 4 كلاس يا سطح پذيرش اجتماعي (پذيرش ناچيز، كم، متوسط و زياد) در نظر گرفته ‌شد. نتايج بررسي‌ها نشان داد كه سناريوهاي 2 (تراس‌بندي)، 4 (احداث باغ)، 5 (آگروفارستري)، 9 (جنگل‌كاري با احداث باغ) و 15 (جنگل‌كاري، احداث باغ و آگروفارستري) به‌طور يكسان از ديدگاه بهره‌برداران آب‌خيز بيش‌ترين پذيرش را دارند. در آب‌خيز چهل‌چاي، اجراي سناريوي 1 (حفظ وضعيت فعلي) كم‌ترين سطح پذيرش مردمي را به خود اختصاص داده است. رويكرد مبتني بر سناريوسازي به‌كار رفته در اين پژوهش با فراهم كردن امكان انتخاب سناريوهاي مديريتي و ارايه اثرات آن‌ها، رويكردي توانا در پيش‌بيني اثرات فعاليت‌هاي مديريتي پيشنهادي براي تصميم‌گيري نهايي مي‌باشد.

Community acceptance prediction of management actions is an important component of watershed assessment to achieve integrated watershed management. The focus of this research has been the prediction of the community attitude towards vegetation-based management scenarios targeting flooding and soil erosion issues in the Chel-chai watershed. The Chel-chai watershed with an approximate area of 25680 ha and with rural population of 14048 inhabitants is located in Golestan Province and is a tributary of the Gorgan-Rud River basin. Four vegetation-based actions and 16 possible management scenarios have been developed. A social survey by completing a constructed questionnaire was conducted to predict the community acceptance of the management scenarios in the watershed. In the social survey, on the basis of the Cochran equation, 139 stakeholders inhibited in different parts of the watershed were consulted as a proportional sample of the watershed community to predict the acceptance level of the management scenarios among the community. To this end, the Binomial probability distribution was used. Social survey participants were enquired about their intention to implement the vegetation-based scenarios in the 5 years ahead (starting from 2009). In this research four levels of acceptance (no acceptance, low, moderate, and high acceptance) were considered. The analysis revealed that from farmers point of view, Scenario 2 (terracing), Scenario 4 (orchard development), Scenario 5 (agro-forestry), Scenario 9 (tree plantation and orchard development) and Scenario 15 (tree plantation, orchard development, and agro-forestry) have a better performance from social acceptance perspective among the 16 scenarios. In contrast, Scenario one (the current situation) is characterized with the lowest acceptance level. This approach is useful in choosing management scenarios and exploring the probable outcomes arising from implementing the scenarios necessary for decision making.