ارزيابي تحمل به تنش خشكي در ژنوتيپ‌‌هاي گندم دوروم با استفاده از شاخص‌هاي تحمل به خشكي

Evaluation of Drought Stress Tolerance in Durum Wheat Genotypes Using Drought Tolerance Indices

به منظور ارزيابي تحمل به خشكي در ژنوتيپ‌‌هاي پيشرفته گندم دوروم، تعداد 20 ژنوتيپ در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در شرايط بدون تنش و تنش رطوبتي در سال زراعي 89-1388 مورد بررسي قرار گرفتند. بر اساس نتايج تجزيه واريانس،‌ اختلاف معني‌داري بين ژنوتيپ‌ها از نظر عملكرد دانه در هر دو شرايط محيطي (تنش و بدون تنش) وجود داشت. بيشترين ميانگين عملكرد دانه در شرايط تنش و بدون تنش به ترتيب متعلق به لاين‌هاي شماره 13 (3/808 گرم در متر‌مربع) و 14 (1177 گرم در متر‌مربع) بود. مطالعه همبستگي بين عملكرد در شرايط تنش، بدون تنش و شاخص‌هاي مقاومت به خشكي نشان داد كه شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص ميانگين بهره‌وري (MP) و شاخص ميانگين هندسي بهره‌وري (GMP) براي شناسايي ژنوتيپ‌هايي با عملكرد بالا در هر دو شرايط تنش و بدون تنش خشكي مناسب هستند، كه در بين آن‌ها STI به‌عنوان مناسب‌ترين شاخص‌ شناخته شد. در روش ترسيمي باي‌پلات ژنوتيپ‌ها به گروه‌هاي متحمل و غير متحمل تقسيم شدند به نحوي كه ژنوتيپ‌هاي شماره 4، 10، 11، 15، 14 و5 در ناحيه با پتانسيل توليد بالا و حساسيت پايين به خشكي و در مجاورت بردارهاي مربوط به شاخص‌هاي مهم تحمل به خشكي MP, GMP و STI و ژنوتيپ‌هاي شماره 17، 6، 19، 20 و 16 در ناحيه‌ با عملكرد پايين و حساسيت بالا به خشكي قرار گرفتند. بر اساس نتايج حاصل از تجزيه خوشه‌اي و تابع تشخيص ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي بر اساس سه شاخص STI, MP و GMP در پنج گروه قرار گرفتند. در مجموع بر مبناي شاخص‌هاي مقاومت به خشكي مبتني بر عملكرد دانه، ژنوتيپ شماره 14 به‌عنوان ژنوتيپ‌ متحمل به تنش شناخته شد.

To assess the drought tolerance in advanced durum wheat lines, 20 genotypes were evaluated in a randomized complete block design with three replications under non-stress and drought stress conditions during 2009-2010 cropping season. Analysis of variance showed significant differences among genotypes for grain yield in two environmental conditions (non-stress and stress). The maximum grain yield under stress and non-stress conditions belonged to lines No. 13 (808.3 gm-2) and No. 14 (1177 gm-2) respectively. Investigation of correlation between yield in two conditions and drought resistance indices showed that STI, MP and GMP were desirable for identifying high yielding genotypes in two conditions, and the best index was STI. According to drawing of bi-plot, the genotypes were placed into tolerant and non-tolerant groups, as genotypes No. 4, 5, 10, 11, 14 and 15 were placed in area with high yield potential, low sensitive to drought, and near to MP, GMP and STI vectors, and genotypes No. 6, 16, 17, 19 and 20 were placed in area with low yield and high sensitive to drought. Based on cluster analysis and discrimination analysis according to desirable indices (MP, GMP and STI), genotypes were divided into 5 different groups. Finally based on drought resistance indices genotype No. 14 was determined as drought tolerant genotype.