ارزيابي خصوصيات زراعي ژنوتيپ‌هاي گندم مصنوعي

Evaluation of Agronomic Characteristics of Synthetic Wheat Genotypes

در سال‌هاي اخيراستفاده از تنوع ژنتيكي موجود در سطوح مختلف خزانه ژني گندم به عنوان منابعي غني جهت اصلاح و پيشبرد صفات متعدد مورد توجه قرارگرفته است. از جمله اين منابع مي‌توان به گونه‌هاي وحشي اشاره كرد كه براي بهره‌برداري از آن‌ها از گونه‌هاي حد واسط و توليد ارقام مصنوعي استفاده شده‌است. در بررسي حاضر 100 ژنوتيپ گندم مصنوعي دريافتي از مركز بين‌المللي تحقيقات گندم و ذرت (CIMMYT) به همراه ارقام گندم شاهد پيشتاز، پيشگام و مغان-3 در شرايط آبي درمزرعه آزمايشي موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر واقع در كرج مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج آزمايش تنوع زيادي را در ژنوتيپ‌هاي گندم مصنوعي از نظر اكثر صفات زراعي نشان داد. تجزيه رگرسيون نشان داد كه در گندم‌هاي مصنوعي صفاتي مانند تعداد روز از ظهور سنبله تا رسيدن فيزيولوژيكي، ارتفاع بوته و تعداد دانه در سنبله اثر مثبت و معني‌داري بر عملكرد دانه داشتند. دسته‌‌بندي ژنوتيپ‌ها بر اساس تجزيه كلاستر به روش وارد (Ward) گندم هاي مصنوعي مورد مطالعه را در هفت گروه هر يك با ويژگي‌هاي خاصي قرار داد. با توجه به نتايج به دست آمده تعداد پانزده ژنوتيپ گندم مصنوعي با داشتن عملكرد دانه بالا و برخي خصوصيات زراعي مناسب شناسايي و براي بررسي بيشتر در نظر گرفته شدند. نتايج اين تحقيق نشان داد كه گندم‌هاي مصنوعي مي‌توانند به عنوان منابع ارزشمندي براي انتقال صفات جديد و متنوع به خزانه ژني گندم‌هاي زراعي مورد توجه قرار گيرند وتنوع مناسبي را براي به‌نژادگران به منظور اصلاح و توليد ارقام فراهم آورند.

Utilization of genetic variability in different levels of wheat gene pool as a rich reservoir of useful traits has been recently come in to consideration. Synthetic wheats are used as a bridge for transferring of desirable genes from wild relatives. One hundred synthetic wheat genotypes from CIMMYT present in the Cereal Research Department collection were evaluated along with three checks (Pishgam, Pishtaz and Moghan-3) for different traits in an observation experiment during 2009-2010 cropping season at Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, Iran. Each genotype was planted in two lines of 1m long. The checks were repeated between the rows, every 20 genotypes. Descriptive analysis of data showed presence of a vast genetic variability among the genotypes for the recorded traits. Stepwise regression analysis showed that grain no. per spike and biological yield had positive and significant effects on yield and remained in the final model with adj. R2~70%. Cluster analysis using ward method grouped the synthetics in seven groups. Based on field evaluations and data analysis 15 synthetic wheats were selected for further evaluation. The results indicated that synthetic wheats are valuable genetic materials as a source of new variability to be added into wheat gene pool