تنوع ژنتيكي ژنوتيپ‌هاي كاهوي ايراني بر اساس صفات مورفولوژيك

Genetic Variation of Iranian Lettuce Genotypes Based on Morphological Traits

كاهو يكي از سبزيجات مهم برگي و سالادي دنيا و ايران به شمار مي‌رود. شناسايي پتانسيل ژنتيكي ژرم‌پلاسم كاهو در ايران و استفاده از آن در برنامه‌هاي به‌نژادي از اهداف مهم به شمار مي‌رود. بررسي و ارزيابي تنوع ژنتيكي 42 ژرم‌پلاسم كاهوي استان‌هاي مختلف كشور در مزرعه پژوهشي موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج در سال 1389 انجام شد. هر ژنوتيپ بر روي يك پشته3 متري كاشته شد. در اين مطالعه ويژگي‌هاي مهم مورفولوژيك و فيزيولوژيك بر اساس ديسكريپتور IPGRI اندازه‌گيري ويادداشت‌برداري شد. نتايج آزمايش تنوع بالايي را در ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه نشان داد. در اين بررسي سه تيپ برگي، ساقه‌اي و رومن دركاهوهاي كشور شناسايي شد. عملكرد ژنوتيپ‌ها از 23/492 تا 1196گرم در بوته متغير بود. بين عملكرد بوته با طول برگ، عرض برگ، تعداد برگ و طول ساقه و همچنين بين طول دوره رشد تا شروع بولتينگ و گلدهي، همبستگي مثبت و معني‌داري ديده شد. ژنوتيپ‌ قمي و لاين‌هاي شماره 15 و 25 مازندران نسبت به بولتينگ حساس تشخيص داده شدند. تجزيه كلاستر، ژنوتيپ‌ها را در سه گروه قرار داد. در تجزيه به عامل صفات، هفده متغير بررسي شده به شش عامل و با واريانس نسبي تجمعي78/71 درصد كاهش يافت. با توجه به نتايج به دست آمده، از ژنوتيپ‌هاي با ارزش و داراي خصوصيات مطلوب مانند عملكرد بالا و مقاومت به بولتينگ مي‌توان در برنامه‌هاي به‌نژادي بعدي براي بهبود صفات استفاده كرد.

Lettuce (Lactuca sativa L.) is one of the major leaf and salad vegetables. Identification of the genetic potential of lettuce germplasm is crucial in the breeding programs and introduction of new cultivars. Assessment of genetic diversity of Iranian lettuce germplasm collected from different provinces was conducted in the research field of Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, Iran in 2010. Genotypes were sown on rows with the length and spacing 3 m and 60 cm, respectively. Morphological characteristics were evaluated based on IPGRI descriptors. Results revealed high variability among genotypes. Three types of lettuce including stem, leaf and romaine were identified for the first time in Iranian lettuce. There were significant positive correlations between growth period to bolting and flowering in genotypes. Qom genotype and lines no. 15 and 25 of Mazandaran were sensitive to bolting, and Pich-e-Ahvaz, Siah-e-Dezful, Sefid-e-Neishabour, Siah-e-Neishabour and Varamin 3 were resistant. Genotypes were separated into three groups based on cluster analysis in which some groups had above average values for some traits. Factor analysis reduced the 17 evaluated traits to six components which justified 71.8% of changes. Distribution diagram based on the first and second components separated the genotypes into three groups. To conclude, genotypes with desirable characteristics can be used in breeding programs of lettuce in Iran.