گذر از تحليل اديان سنتي به تحليل جهان‌بيني‌ها در دين‌شناسي نينيان اسمارت

Ninian Smart and Transition from Analysis of Traditional Religions to Analysis of Worldviews

نينيان اسمارت با عدول از برخي عناصر مهم پديدارشناسي دين سنتي، پديدارشناسي دين پويا يا به تعبير ديگر، روش تاريخي ـ تطبيقي را مطرح مي‌كند كه دغدغه‌ي اصلي آن، توجه به تحولات پديدارهاي ديني در بستر تاريخ است. او معتقد است در دين‌پژوهي و فلسفه‌ي دين معاصر عمدتاً دو اشتباه وجود دارد: اشتباه اول، ترسيم خطي مشخص پيرامون دين و اديان در ميان كليت جهان‌بيني‌هاست و دوم اين كه به ميزان كمي با اديان (موجود) سر و كار دارند و به عبارتي از لحاظ فرهنگي قبيله‌ايند. همچنين از نظر او، صرف توجه به اديان سنتي براي تبيين پديده‌ي دين، مانع از ارايه‌ي تبييني واقعي از دين و حتي كل واقعيت زندگي بشري خواهد شد. از اين‌رو، اسمارت برآنست كه بايد قلمرو مطالعات ديني را به حوزه‌ي تحليل جهان‌بيني‌ها گسترش داد. وي تحليل جهان‌بيني‌ها را قلب دين‌شناسي خود مي‌داند و ساير عناصر نظريه‌اش، از جمله دين جهاني را كاملاً در ارتباط تام با آن تعريف مي‌كند، اما سرانجام در بيان ماهيت دين و جهان‌بيني، كه مفاهيم اصلي نظريه‌اش هستند، سردرگم است و دقيقاً مشخص نمي‌كند كه دين مساوي جهان‌بيني است، خاص‌تر از آن است يا رابطه‌ي ديگري با آن دارد.

Leaving some important elements of the traditional phenomenology of religion aside, Ninian Smart proposes the dynamic phenomenology of religion or, in other words, the historical- comparative method, the main concern of which is to set evolutions of religious phenomena in their historical context. He holds that there are two mistakes in contemporary religious studies and philosophy of religion: the first is separation of religion and religions from the whole worldviews and the second is that they concern too little with existing religions and, in other words, they are culturally tribal. He also regards as insufficient the explanation of the phenomenon of religion and human life in terms of traditional religions alone. So he holds that the scope of religious studies must be developed to worldviews. He regards the analysis of worldviews to be the heart of his study of religion and defines other components of his theory, including world religion, in relation to it. But his view concerning the nature and relation of religion and worldview is confused.