صور پيشيني معرفت، آري يا نه؟

A Priori Forms of Knowledge: Truth or Myth?

بعضي مفاهيم هستند كه از طريق حس وارد ذهن نشده‌اند، نظير علت و معلول، جوهر و عرض، وجود و عدم، وحدت و كثرت، و وجوب و امكان و امتناع. فلاسفه بر سر اين مفاهيم بحث بسيار و آراي متفاوت اظهار كرده‌اند. بعضي آن‌ها را فطري دانسته‌اند. جمعي سعي در توجيه حصول آن‌ها از راه حس نموده‌اند. گروهي منشا آن‌ها را طبيعت و روان آدمي و در نتيجه، آن‌ها را موهوم انگاشته‌اند. فيلسوفان مسلمان اين مفاهيم را معقولات ثانيه و انتزاعات عقل از معقولات اوليه و درعين حال مفاهيمي حقيقي دانسته و از ميان آن‌ها "علامه‌ طباطبايي " ضمن بيان نظريه‌اي بديع در باب حصول علم، نحوه حصول آن‌ها را نيز ارايه نموده است. يكي از نظريات درخصوص مفاهيم مورد بحث، نظريه "كانت" فيلسوف آلماني است. وي براساس نظريه‌اي كلي كه درباره معرفت دارد، اين مفاهيم را مقولات ذهن يا صور پيشيني شناخت مي‌داند. اين مقاله بعد از بيان آنچه در بالا گفته شد و با استفاده از نظريه علامه طباطبايي، مساله وجود صور پيشيني معرفت – خواه كانتي و خواه غير كانتي – را مورد بحث قرار داده و درنهايت وجود اين صور را مطلقاً منتفي دانسته‌است.

Cause and effect, essence and accident, existence and nonexistence, unity and plurality and necessity and contingency are among the concepts which do not enter the mind through senses. This has caused controversies among the philosophers. Some consider them to be innate. Others seek to justify their acquisition through senses. A third group believes them to be rooted in the nature and mankind’s soul and, thus, illusive. Muslim philosophers consider them to be secondary intelligibles and real concepts. As a Muslim philosopher, Allameh Tabataba’i holds a noble theory about the acquisition of knowledge. Moreover, Kant has a theory about the said concepts. He considers them to be mental categories or a priori forms of knowledge. This paper investigates the possibility of Kantian and non-Kantian a priori forms of knowledge and concludes that they do not exist at all.