مطالعه شاخص هاي تحمل تنش خشكي، شاخص ها رشد و عملكرد در ژنوتيپ هاي گندم نان (Triticum aestivum L.)

Study of indicators of growth, yield and drought tolerance in wheat bread genotypes (Triticum aestivum L.)

تنش خشكي يكي از مهم ترين استرس هاي محيطي است كه سبب كاهش رشد گياهان مي شود. در همين راستا، آزمايشي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار و 20 ژنوتيپ گندم در سه شرايط تنش ديم، بدون تنش و يك بار آبياري طي فصل زراعي 84-1383 در مزرعه آزمايشي موسسه تحقيقات ديم سرارود كرمانشاه انجام گرديد. نتايج تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين صفت هاي مورد مطالعه، بيان گر اختلاف معني دار و وجود تنوع ژنتيكي لازم بين ژنوتيپ ها براي صفت هاي موجود و نيز امكان انتخاب براي اصلاح مقاومت به خشكي مي باشد. تنش ديم باعث كاهش عملكرد در همه ژنوتيپ ها شد؛ ولي درصد كاهش در آنها متفاوت بود. ژنوتيپ هاي 17، 20 و 11 با مقادير 9770، 3630 و 4180 كيلوگرم در هكتار به ترتيب بيش ترين عملكرد را در شرايط بدون تنش، تنش ديم و يك بار آبياري داشتند. بر اساس ميزان آب نسبي برگ و آب نسبي از دست رفته، ژنوتيپ هاي 9، 11 و 20 براي شرايط تنش ديم و يك بار آبياري انتخاب شدند. در شرايط تنش ديم، مقدار عملكرد با آب نسبي برگ، آب نسبي از دست رفته برگ، سرعت جذب خالص و سرعت رشد نسبي هم بستگي مثبت و معني دار نشان داد. شاخصهاMP و STI در جداسازي ارقام گروه A (ارقام داراي عملكرد بالا در هر دو شرايط تنش ديم و بدون تنش) موثرتر بودند. از لحاظ اين دو شاخص، ژنوتيپ هاي 9، 11 و 20 بيش ترين و ژنوتيپ هاي 1 و 2 كم ترين مقدار را داشتند. بنابراين بر اساس تجزيه هاي آماري، ميتوان ژنوتيپ هاي 9، 11 و20 را براي تحمل تنش خشكي انتخاب كرد.

Drought stress is the main environmental stress which slows crops growth. So, an experiment with three replications and twenty bread wheat genotypes in randomized complete block design were done in 2004 growing season in the field with three conditions stress, non-stress and one-irrigation in dry land agricultural research institution of sararood, kermanshah. Analysis of variance and mean comparison revealed enough genetic variation and possibility of selection for improving drought tolerance among genotypes. Drought stress reduced yield in all genotypes, but they are different in percent. The highest grain yield related to genotypes17, 20 and 11 with 9770 kg ha-1, 3630 kg ha-1 and 4180 kg ha-1 for non-stress, stress and one-irrigation, respectively. On the based of relative water content and relative water loss, genotypes 9, 11 and 20 were selected for stress and one-irrigation conditions. In stress condition, significant positive correlation between yield with RWC, RWL, NAR and RGR were observed. The STI and MP indices in isolation of group A (cultivars have high yield in both stress and non stress conditions) were more effective. From these two indices point of view, the genotypes 9, 11 and 20 had the highest value and genotypes 1 and 2 had the lowest. On based of indices, the genotypes 9, 11, and 20 were selected for drought tolerance.