نگاه سه حكيم مسلمان به مسيله شر

The Outlook of Three Muslim Philosophers about the Problem of Evil

مسيله شر يكي از مهمترين مسايل كلامي در اديان و حوزه دين‌پژوهي است. اهميت موضوع از آن جهت است كه ناظر به اصل باورهاي ديني يعني اثبات وجود خدا و صفات اوست و به نحوي به آموزههاي ديني جرح و نقد وارد مي‌كند؛ اما در واقع اين مسيله مشتمل بر شبهه ناسازگاري دو ايده يعني وجود خدا و وجود شر در عالم است به طوري كه مي‌توان ادعا كرد گزاره‌هاي خدا وجود دارد، و شر وجود دارد، از نظر منطقي سازگار نيستند. مگر اين‌كه دست از اطلاق صفات خدا برداشت و به تقييد و تحديد صفات خدا قايل شد و براي جهان، ديدگاه دوياليستي يعني دو خالق خير و شر در نظر گرفت. در اين راستا، راه حل?هاي سه حكيم مسلمان يعني ابن‌سينا، شيخ اشراق و ملاصدرا به عنوان بزرگ?ترين فيلسوفان اسلامي مورد بررسي و تحليل قرار ميگيرد. هر يك از اين سه فيلسوف سهم عظيمي در پاسخ به شبهه داشته‌اند. از اين?رو اين مقاله در صدد بررسي اين مسيله است كه راه حلهاي اين سه فيلسوف چه اشتراكات و تفاوت?هايي دارد. نهايتا با توجه به مبناي فكري آن?ها به‌دست مي?آيد كه عدمي بودن شر و مقصود بالعرض بودن آن، جز مولفه‌هاي بنيادين سه ديدگاه است.

The problem of evil is one of the most important problems in religions and in the area of religious studies. The importance of the subject derives from the fact that it rests on the basis and principle of religious belifs, i.e. proving the existence of God and his attributes and in a way it undermines the religious teachings. But in fact this problem rests on the misgiving of incompatibility of two religious idea that is the existence of god and the existence of evil in the world so that it can be claimed that the statements “God exists” and “evil exists” logically are not compatible. Unless we set aside the absoluteness of God’s attributes and belive in the limitation and restriction of it is attributes and accept a dualistic view, that is believe in two creators of good and evil for the world. In the present article the solutions of three Muslim philosophers i.e. Ibn Sina, Shaykh Ishraq and Mulla Sadra as the greatest philosophers in Islamic philosophy is studied and analyzed. It should be said that each of these three philosophers has had a great part in replying to this misgiving so that their rational analysis has no precedent in Greek philosophy. Given their intellectual background it follows that the privation of evil and its accidental intention is the fundamental constitutive part of these three views.