بررسي كمّي و كيفي پارك‌هاي شهر ساري، با استفاده از مدل AHP فازي

A Quantitative and Qualitative Investigation of Urban Parks Using Fuzzy AHP

امروزه تحولات تكنولوژي و صنعتي شدن شهرها، موجب دگرگوني‌هاي اساسي و عمده‌اي در اكولوژي شهري شده و به تخريب شديد محيط زيستِ سكونتگاه‌ها دامن زده و در بردارنده پيامدهاي ناگواري در زندگي انسان‌ها و جوامع‌شان بوده است. مهم‌ترين و در عين حال ساده‌ترين راه تعديل اين پيامدها و آسيب‌هاي زيست‌محيطي، توسعه پارك‌ها و فضاهاي سبز است. كاربري‌هايي چون فضاي سبز شهري و پارك‌ها در زمره كاربري‌هايي هستند كه توزيع و پراكنش آنها در سطح شهر بسيار بااهميت و سودمند است. شهرِ ساري با مساحت 52/28 كيلومترمربعي و جمعيت 261293 نفري، داراي 8 پارك عمومي با سرانه 39/0 مترمربع براي هر نفر است، كه اين رقم اختلاف آشكاري با سرانه استاندارد تعيين‌شده دارد. از سويي، با اين تعداد پارك و با توجه به تعداد محله‌ها، مشخص مي‌گردد كه اين شهر به لحاظ طبقه‌بندي پارك‌هاي شهري، فاقد پراكنش سلسله‌مراتب فضاي سبزِ مناسب است و با رشد روزافزون جمعيت در اين شهر، توجه به توسعه و احداث پارك‌ها امري ضروري به نظر مي‌رسد. در اين پژوهش ضمن بررسي كمّي و كيفي پارك‌هاي شهر ساري، به مكان‌يابي پارك‌هاي محله‌اي با استفاده از مدل AHP فازي (FAHP) در محيط GIS پرداخته مي‌شود. بدين منظور پس از شناسايي پارامترها و معيارهاي موثر در مكان‌يابي پارك‌هاي شهري و با تكميل پرسش‌نامه به‌وسيله كارشناسان و متخصصان خبره، به كمك مدل سلسله‌مراتبي فازي وزن هر يك از معيارهاي موثر محاسبه شد و سپس اينها در محيط GIS با يكديگر تلفيق شدند. در نهايت با هم‌پوشاني لايه‌هاي اطلاعاتي و تطبيق آنها با كاربري‌هاي موجود، نقشه شايستگي مناطق شهر ساري براساس پهنه‌هاي «بسيار مناسب، مناسب، و نامناسب»، براي احداث پارك‌هاي محله‌اي مشخص شدند. نتايج به‌دست‌آمده نشان مي‌دهند كه 5/18 درصد از مساحت شهر براي احداث پارك در واحد محله بسيار مناسب است، 7/33 درصد مناسب است، و 8/47 درصد دربردارنده محدوديت‌هايي براي ساخت پارك محله‌اي است. كليد‌واژه‌ها: پارك، ساري، سلسله‌مراتبي فازي، GIS.

Today, technological transition and industrialization of cities has led to an important and essential change in urban ecology which created undesirable impact on human societies. One of the most important and the simplest ways is development of parks and urban green spaces to reduce the different impacts of environmental vulnerabilities. The distribution of urban green space has a high importance in cities. Since there are not appropriate models for site selection of urban land uses to determine the regions, capacities from environmental view point; the present study attempts to investigate the distribution of urban green space in the city of Sari the political center of Mazandaran province. The city has an area of 28.52 km2 with a population of 261293. Also the city is covered by 374904 m2 green space and 113385 m2 public parks. Evidences show that the existed urban green space has not distributed in a hierarchical order; the urban park and green space per capita are 0.39m2 and 2m2 respectively which indicates obvious difference with the given standard (9m2) of the country. This research aimed to investigate quantitative and qualitative dispersion of urban parks to select the appropriate locations for the neighborhood parks using an integrated AHP fuzzy in GIS environment. So, first the effective parameters and criteria for urban park selection were identified and then the data base of these criteria was created in GIS. Second, a questionnaire was completed by the professional experts to rank the preferences of the criteria; the weight of each criterion was obtained using FAHP and the informational-descriptive layers of criteria were integrated in GIS with respect to the calculated weights and analytical functions. Finally, the desirability map was produced by overlaying the informational layers and accordance to the existed land uses for the different parts of the city which are categorized in three classes: highly appropriate, appropriate and inappropriate. The results revealed that 18.8 percent of the city area is highly appropriated, 33.7 percent is appropriate and 47.8 percent placed as inappropriate areas which have limitations for establishing neighborhood parks. Keywords: Park, Fuzzy AHP, GIS, Sari.