تغييرپذيري زماني و مكاني جريان رودهاي استان مازندران

Spatial and Temporal Variability of River Flow in Mazandaran Province

تغييرپذيري جز ذاتي جريان رودهاست. جريان رودها داراي تغييرپذيري زيادي در مقياس‌هاي زماني و مكاني مختلف مي باشند. بخش عمده اين تغييرپذيري در اثر عوامل جوي است. بحث اصلي در اين مقاله، تغييرپذيري درون سالانه فراواني دبي بيشينه ماهانه در رودهاي استان مازندران است. جهت اين كار از داده هاي 19 ايستگاه (دبي سنجي وزارت نيرو) كه داراي حداقل 30 سال آمار پيوسته (از بدو تاسيس تا سال آبي 87-1386) مي باشند، استفاده شده است. بررسي اوليه نشان مي دهد، به طور نسبي در فصل بهار و پاييز بيشينه ماهانه در بيشتر رودهاي منطقه رخ مي دهد. جهت بررسي دقيق تر و نشان دادن تناوب دبي بيشينه از روش تحليل هارمونيك استفاده گرديد. اين روش نشان داد، بيشترين درصد توضيح واريانس به وسيله هارمونيك اول به ميزان حدود 60% در ايستگاه كسيليان مشاهده شد. در اين ايستگاه تغييرات درون سالانه دبي بيشينه ماهانه طي دوره مورد بررسي عموماً به صورت سالانه مي‌باشد. در بيشتر رودها هارمونيك دوم نيز داراي نقش بسيار زيادي در توضيح واريانس داده ها است. در مشخص ترين مورد ايستگاه صفارود رامسر داراي PVR2 بيش از 68% است. بدين ترتيب الگوي غالب نوسان هاي بيشينه دبي ماهانه در منطقه مورد بررسي، به صورت شش ماهه است. زمان اوج هارمونيك هاي اول (T1) عموماً فروردين ماه و زمان اوج هارمونيك دوم (T2) مابين اسفند و فروردين با يك تناوب شش ماهه مابين مهر و آبان است. با توجه به زمان اوج هارمونيك ها مشخص مي گردد كه رژيم الگوهاي دبي بيشينه ماهانه تحت تاثير دو عامل اساسي است. در هنگام بهار (اسفند و فروردين) علت اساسي رخداد دبي هاي بيشينه ماهانه عامل ذوب برف است و زمان اوج دوم كه رخداد آن در پاييز (مهر و آبان) مي باشد متاثر از رژيم بارش هاي منطقه است كه عموماً پاييزه مي باشد.