بررسي جامعه‌شناختي رمان «مهره‌مار» اثر محمود اعتمادزاده (به‌آذين) با تاكيد بر رويكرد ساخت‌گرايي تكويني

Sociological Study of ”Mohreyeh Mar” novel by Mahmood Etemadzade (Beh Azin) with the emphasis on genetic structuralism approach

بررسي جامعه‌شناختي آثار ادبي به عنوان يكي از روش‌هاي موجود در جامعه‌شناختي ادبيات است كه در آن، به بررسي ساختار و محتواي اثر ادبي و ارتباط آن با ساختار و تحولات جامعه‌اي كه اثر مولود آن است، پرداخته مي‌شود. در اين شيوه نقد كه اجتماع و هنرمند و اثر او با يكديگر رابطه‌اي زنده و جدايي ناپذير دارند، مورد بحث و ارزيابي قرار مي‌گيرند تا از اين طريق، روابط بين آثار خلق شده در آن دوره زماني و اوضاع اجتماعي و موقعيت اجتماعي نويسندگان و خوانندگان در قالب تحليل جامعه‌شناختي ادبيات قرار گرفته و به عنوان برآيندي از فعاليت‌ها و مناسبات اجتماعي- فرهنگي گفتمان شكل گرفته در بين دو گروه، مورد ارزيابي و از اين طريق وضعيت طبقات و طرز رفتار آن‌ها را شناسايي شود. در اين مقاله، روابط بين ساختار زيبايي‌شناختي و ذهـني سازنده آگـاهي‌جمعـي موجود در رمان «مهره‌مار» با استفاده از روش ساخت‌گرايي تكويني لوسين گلدمن مورد بررسي بوده است. نتايج نشان مي‌دهد نويسنده در اين اثر، تقابل سرمايه‌داري با ماركسيسم را، در دوره‌ زماني سال 1344 به بعد مورد توجه قرار داده و شكل و محتواي داستان را به پيامدهاي حضور سرمايه‌داري در جامعه به شكل احساس بيگانگي، دلزدگي و تنش‌هاي طبقاتي ترسيم كرده است تا بدين‌ وسيله سرمايه‌داري را به عنوان مهره‌مار، مانعي بر سر راه آگاهي طبقاتي در جامعه معرفي كند كه همين امر حكايت از ديالكتيك ساختار زيباشناختي مهره‌مار با ساختار ذهني آگاهي جمعي مورد نظر در اثر دارد كه پيوند نزديكي را با طبقه اجتماعي منتسب به نويسنده نمايان ساخته است.