سنجش ميزان دسترسي به تسهيلات شهري با استفاده از منطق فازي؛ نمونه موردي: شهر تبريز

Measuring accessibility to neighborhood facilities in Iran using Fuzzy Logic (A case study of Tabriz)

دسترسي به فضاي هاي عمومي و تسهيلات شهري مي‌تواند يكي از فاكتورهاي مهم استفاده از آن‌ها باشد، علي رغم اينكه كه ارزيابي دسترسي به فضاهاي عمومي خيلي مهم مي‌باشد، مطالعات خيلي كمي در اين زمينه صورت گرفته است. فضاهاي عمومي يك قسمت حياتي از زندگي روزانه ما در شهر را تشكيل مي‌دهد، خيابان‌هاي كه براي رسيدن به محل كار يا مدرسه يا دانشگاه و غيره از آن‌ها عبور مي‌كنيم، مكان‌هايي كه بچه‌ها بازي مي‌كنند و اماكن مذهبي كه براي انجام تكاليف مذهبي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. دسترسي به اين فضاها نياز توسعه پايدار شهرها مي باشد، علاوه بر دسترسي آسان به اين فضاها، كيفيت دسترسي نيز اهميت بالايي دارد. اين پژوهش به دنبال اندازه گيري كيفيت دسترسي به امكانات و تسهيلات شهري (پارك محله‌اي، مدارس ابتدايي، مراكز بهداشت و كلينيك، مسجد، اماكن ورزشي محله‌اي و مراكز خريد روزانه) بوده است، هر چند اهداف فرعي از جمله مقايسه كيفيت دسترسي در بافت‌هاي مختلف شهر تبريز (قديم، جديد، سكونتگاه‌هاي غير رسمي و روستاهاي ادغام شده) نيز مورد بررسي قرار گرفته است. روش به كار رفته در اين مقاله توصيفي - تحليلي بوده است و براي انتخاب محلات از نمونه گيري خوشه‌اي استفاده شده است، ابتدا مطالعات اكتشافي با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اي و همچنين داده‌هاي لازم و نقشه كاربري‌ها وقطعات مسكوني محلات از سازمان‌هاي مربوطه استخراج شده است، در نهايت با استفاده GIS و منطق فازي كيفيت دسترسي محلات نسبت به عناصر محله‌اي مشخص شده است. در نهايت نيز براي تحليل بهتر و آسانتر از تكنيك‌هاي تصميم گيري چند معياره ازجمله TOPSIS و آنتروپي استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهد محلات به طور كلي در دسترسي به امكانات محله‌اي تفاوت اساسي دارند، هر چند در بعضي عناصر از جمله دسترسي به پارك محله‌اي به جز در بافت جديد در ساير بافت‌ها از دسترسي نامناسبي برخوردار هستند، همچنين دركل محلات روستاهاي ادغام شده به شهر نسبت به ساير محلات كيفيت دسترسي به عناصر محله‌اي در سطح پاييني قرار دارد.

Accessibility to urban public spaces and facilities can be one of the main factors for the users. There are a few studies in the country regarding to the subject, despite the importance of public accessibility. Public spaces are a vital part of our daily life in cities; streets where we pass them every day to reach our work place, places where children play and religious locations where our holy duties take place. The main goal of this study is to measure accessibility quality to urban amenities and facilities (Neighborhood Parks, primary schools, health care centers, mosques, and sport clubs). Also the research aims to compare the quality of life in different urban structure of Tabriz. The methodology of the research is based on descriptive –analytical methods and for selection of samples, stratified random sampling was applied to select the samples. There has been a wide h in the current literature review regarding to the measuring quality of life and then the required maps were produced in GIS environment and Fuzzy technique was used to determine the quality of neighborhood accessibility to the facilities. Finally multi criteria techniques like TOPSIS and Entropy to better and easier analyses. The results revealed that there is considerable difference of among the neighborhoods regarding accessibility to facilities. Although accessibility to some of neighborhood facilities has been better in newly developed areas but the areas where rural settings still dominate some marginal neighborhoods the accessibility is very low.