كاني شناسي، تركيب شيميايي و چگونگي تشكيل زيوليت نوع تامسونيت در گدازه هاي مافيك منطقه ي حرمك (شمال زاهدان، شرق ايران)

Mineralogy, chemical composition and formation of thomsonite zeolite from the Hormak lavas (North of Zahedan, Eastern Iran)

تامسونيت به همراه زيوليت هايي نظير ناتروليت، مزوليت، آنالسيم و به ندرت استلريت در حفره ها و رگه هاي گدازه هاي مافيك قليايي منطقه ي حرمك، شمال زاهدان، شرق ايران، به سه شكل بلوكي، تيغه اي و مومي تشكيل شده است. تركيب شيميايي متوسط تامسونيت در حرمك به تركيب شيميايي تامسونيت هاي ديگر در منابع علمي مختلف نزديك است. نسبت Si/Al در تامسونيت منطقه ي حرمك به طور متوسط 16/1 است. ميزان استرانسيم در اغلب نمونه هاي تامسونيت حرمك بالا بوده و به 94/2 اتم در واحد فرمولي مي رسد. سديم و كلسيم كاتيون هاي فراشبكه اي اصلي در اين كاني هستند كه به ترتيب مقادير متوسط 73/4 و 01/6 را نشان مي دهند. عنصر كلسيم به احتمال زياد از دگرساني تركيب هاي زمينه و يا انحلال كلسيت ثانويه و عنصر سديم، بيشتر از آب هاي شور و قليايي درياچه اي وابسته به محيط بيرون ريخته ي گدازه ها تامين شده است. تامسونيت حرمك در دماي پايين، در گستره ي 40 ± 100 درجه ي سانتيگراد تشكيل شده است.

Thomsonite along with other zeolite minerals such as natrolite, mesolite, analcime and rarely stellerite in cavities and veins of mafic alkaline lavas in Hormak area, north of Zahedan, eastern Iran, is formed in there distinct habits of blocky, bladed, and waxy-growth. Chemical composition of Hormak thamsonite is reasonably comparable with those of other reported thomsonites. Si/Al ratio of the thomsonite is 1.16 on average. The minerals show high Sr contents, up to 2.94 atoms per formula unit. Na and Ca are the main extra-framework cations with average values of 4.73 and 6.01, respectively. Calcium was most probably provided after either alteration of groundmass component or dissolution of secondary calcite, while sodium was mainly provided from saline and alkaline lake waters where the magma was poured. Hormak thomsonite was formed at low temperatures, about 100 ± 40 oC.